consolatione philosophiae; św. Augustyna Confessiones, De civitate Dei, Soliloquia, Meditationes, i Tomasza a Kempis De imitat. Chr. na franc. Inne dzieła ob. De Backer, Biblioth. X. W. K.
Cerqueira Ludwik, portugalczyk, wstąpił do jezuitów w Evora w r. 1566, mając lat 14; wykładał teologję na tamecznym uniwers. R. 1594 na żądanie Filipa II wyświęcony na bpa dla Japonji, udał się na wschód; lecz prześladowanie przez Taikosamę wzniecone, zatrzymało go w Makao; dopiero w Sierp. 1598 udał się do Nangasaki i zarządzał swą djecezją aż do † 15 Lut. 1614 r. Zostawił opis męczeństwa, poniesionego przez 6 chrześcjan japońskich, 25 Stycz. r. 1604 (na łac. przełożony p. t. De morte gloriosa 6 martyrum etc., Roma 1607; na pol. Nowiny z Japonu, Krak. 1608), i relacje o stanie misji, w języku portug. Wydał Manuale ad Sacramenta Ecclesiae ministranda... ad usum cleri ordinatum, w drukarni kolegjum jezuickiego w Nangasaki, 1605.
Cerularjusz Michał, sprawca zerwania Kościoła greckiego z rzymskim, wstąpił 1043 r. na stolicę patrjarszą w Konstantynopolu. Będąc jeszcze świeckim, należał do spisku przeciwko cesarzowi Michałowi Paflagończykowi; skazany na wygnanie do pewnego klasztoru, umiał tam zjednać sobie opinję pobożnego człowieka, otrzymał święcenia kapłańskie i stopniowo doszedł do godności patrjarszej. W 10 lat po swém wyniesieniu, zmówiwszy się z Leonem, metropolitą Achrydy w Bulgarji, wydał okólnik do biskupa Jana z Trani w Apulji, w którym wznawia dawne focjuszowe, a już zapomniane przeciw łacinnikom zarzuty, mianowicie: że używają chleba przaśnego do ofiary, że poszczą soboty, nie śpiewają Alleluja w czasie wielkiego postu, jedzą krew i mięso zwierząt duszonych. Jan z Trani, wezwany przez C. do puszczenia w obieg tego okólnika, posłał go kardynałowi Humbertowi; ten zaś złożył go Papieżowi w tłumaczeniu łacińskiém. Leon IX wydał niebawem dwa pisma, gdzie zbijając zarzuty C-a, wyrzuca mu dążenie do zagarnienia patrjarchów aleksandryjskiego i antiocheńskiego pod swoją władzę, oraz nietolerancję posuniętą aż do tego, że pozamykał kościoły i klasztory kapłanom i mnichom łacińskim, gdy tymczasem kościoły i klasztory greckie w Rzymie i całych Włoszech zupełnej używały swobody obrządku. Z listami swemi wysłał Papież 105J r., jako legatów swoich do Konstpla, kardynała wice kanclerza Fryderyka i kardynałów biskupów Humberta i Piotra. Cesarz Konstantyn Monomach, potrzebując pomocy Zachodu, dla obrony swych posiadłości włoskich przeciwko napadom Normandów, przyjął życzliwie legatów, kazał nawet przetłumaczyć na grecki i ogłosić polemiczny traktat kardynała Humberta, napisany już w Konstantynopolu, karcący surowo różne miejscowe nadużycia. Przeciw pismu Humberta wystąpił uczony mnich Nicetas Pectoratus: zagrożony jednak ekskomuniką, odwołał publicznie swoje zdania i został przyjacielem legata. Ale C. odmawiał wszelkiego porozumienia się z legatami, w skutek czego ci uroczyście, w obec cesarza, ogłosili ekskomunikę przeciwko niemu i jego zwolennikom, i złożywszy akt takowéj na wielkim ołtarzu w bazylice św. Zofji, opuścili Konstan. pod silną eskortą, która ich odprowadziła do okrętu i zabezpieczyła od napadu stronników C-a. C. oburzony na cesarza, oskarżał go przed ludem, że zdradza Kościół. Zgroma-
