zebrał w Rzymie synod i surowszą przeciw nierządowi kapłanów ustawę ogłosił, zakazując wszystkim kościelnego uczestnictwa z kapłanami i djakonami, którzy się grzechem nieczystym skalali. Wydał także prawo, w którém określił karę na kobiety, z duchownemi nierządne życie prowadzące. Temi środkami poczęło się przeciw występkowi sumienie publiczne obudzać, i powstała walka pomiędzy zastarzałym grzechem a reformą. Po stronie prawa stanęli zakonnicy i lud ubogi, złe miało za sobą biskupów, duchownych i świeckich, ich rodziny nieraz wysoko położone i rodziny niewiast, spólniczek grzechów duchowieństwa. Mordy, rabunki i gwałty towarzyszyły walce. W samym Medjolanie arcybiskup prawom synodu rzymskiego, odsuwającym księży pożenionych, lub w nałożnictwie żyjących, od ołtarza, a tych, którzyby Mszy przez takich księży odprawianej słuchali, skazującym na klątwę, przez lat kilkanaście opierał się i wywołał najokropniejsze gwałty, a nawet męczeńską śmierć Arjalda (z rodu de Alzates, Alciatus) djakona i Herlembalda (Arembaldus) wojskowego, w obronie czystości występujących. Toż samo działo się i w innych miejscach. Mimo to Leon IX sprawę karności kościelnej o tyle posunął, że drogę następcom swym przetorował, a umierając, powierzył Kościół rzymski Hildebrandowi, który, gdy go Papieżem wówczas obrać chciano, wymówił się i ułatwił wybór Wiktora II. Ten postępował dalej torem Leona IX i r. 1055 na synodzie we Florencji ustawy przeciwko świętokupstwu i niepowściągliwości duchownych powtórzył i obostrzył, a kilku biskupów za te występki z urzędu złożył. Za niego odbyło się wiele synodów, mianowicie we Francji, na których reforma obyczajów duchowieństwa była przeprowadzana. Po śmierci Wiktora II r. 1057, obrany Papieżem Szczepan IV mianował Hildebranda archidjakonem kościoła rzymskiego, i w ciągu dziesięcio-miesięcznego swego papieztwa ponowił i obostrzył prawa przeciw niepowściągliwości duchownych; na wypadek zaś swej śmierci zabronił wybierać Papieża dopóty, dopóki Hildebrand do Rzymu, gdyby obecnym nie był, nie wróci. Lecz skoro umarł, stronnictwo tuskulańskie narzuciło Rzymowi Papieża Benedykta X. Gdy się o tém Hildebrand dowiedział, przybył, kardynałów zebrał, i wybrano Papieża Mikołaja II r. 1059, a Benedykt X ustąpić musiał. Mikołaj II poszedł śladami poprzedników swoich, gdy jednak złe trwało jeszcze, synod r. 1059 w Rzymie zebrany, zakazał słuchać Mszy św. odprawianej przez kapłanów, nieczystym grzechem splamionych. Can. 5 d. 32. Każdy, kto po ustawach Leona IX życia niepowściągliwego nie porzucił, miał być z urzędu złożony i ekskomunikowany, oraz od dochodów kościelnych odsądzony. Przepisy te zakomunikowano biskupom, aby je ogłosili i wykonania dopilnowali, ale napróżno. Jedni przez bojaźń, inni dla własnych przekroczeń nie śmieli ich głosić, a ci, co je ogłosili swoim duchownym, ledwo z życiem uszli. To nieposłuszeństwo Kościołowi tak św. Piotra Damiana bolało, że pisał do Papieża (Epist. de coelib. sacerdotum ad Nicolaum II R. P.), wyrzucając mu, iż za słabo walczy przeciwko złemu. Jakoż Mikołaj II wydał jeszcze surowsze rozporządzenia, a do Francji wysłał legata, który w celu reformy synody zwoływał. Um. Mikołaj II r. 1061 i obrano po nim Aleksandra II, a chociaż biskupi reformie przeciwni, połączywszy się z dworem cesarskim, obrali najgorszego z siebie, Cadolausa (ob.), który imię Honorjusza II przybrał, przecież roztropność, stałość i odwaga Hildebranda ocaliły reformę, bo Aleksander II utrzymał się na Stolicy papiezkiej. Pa-
