w całym kraju. Chociaż Michał był ojcem chrzestnym Bogorysa, który także przybrał imię Michała, nie ma pewności, by chrzest się odbył w Konstantynopolu; prawdopodobnie cesarz wysłał kogoś do asystowania przy chrzcie w swojém imieniu; ale wielu znakomitszych krajowców zostało potém ochrzczonych w stolicy cesarskiej. Pewna jednak, dość znaczna ilość Bulgarów, przeciwna nowemu porządkowi w kraju, podniosła bunt: książe atoli kilkakrotnie odniósł krwawe zwycięztwo i panów zbuntowanych z rodzinami pomordować kazał. Greccy kapłani nie zaprzestali pracy missyjnej, ale że mało byli oświeceni i w niewielkiej liczbie, więc też niewiele było pożytku. Przytém sami zarażeni byli błędami, zalewającemi wschód w owych czasach. Zdarzali się nawet oszuści: Bogorys w liście do Papieża (o czém niżej) mówi o greku, który będąc laikiem, udawał księdza, nauczał publicznie i wielu ochrzcił; ale gdy się przekonali Bulgarowie o jego oszustwie, obcięli mu uszy, nos i wygnali z kraju. R. 865 Focjusz, jako patrjarcha, napisał list pasterski, nader obszerny, do nowonawróconego księcia: wykładał w nim obszernie i subtelnie zasady wiary, objaśniał symbol, uchwały siedmiu soborów powszechnych i przepisy moralne nauki chrześcjańskiej. List ten niezmiernie obszerny, w znacznej części, mianowicie pierwszej, dogmatycznej, był dla barbarzyńskiego księcia wcale niezrozumiały. Książe niezadowolony z kapłanów greckich, a nadto jeszcze obawiając się, aby, przez swoje stosunki z Konstantynopolem, nie popadł z czasem w zupełną od cesarza zależność polityczną, zwrócił się ku zachodowi, ku Rzymowi. Wyprawił posłów do Papieża Mikołaja i cesarza niemieckiego Ludwika, rezydującego w Ratysbonie, prosząc o dobrych apostołów, o sprzęty, naczynia i księgi kościelne. Poselstwo złożone z Piotra, krewnego księcia Michała, Jana i Marcina, z podarkami bogatemi i listem obejmującym wiele zapytań od księcia, w sprawach religji i sumienia, przybyło do Rzymu w Sierpniu 866 r. Mikołaj natychmiast wyprawił dwóch legatów: Pawła z Populonia w Toskanji i Formoza z Porto, zlecając im posłannictwo ugruntowania wiary w Bulgarji; opatrzył ich we wszelkie sprzęty, księgi i ubiory kościelne, i dał im dokładną odpowiedź na wszystkie pytania księcia. List papiezki (Responsa ad consulta Bulgarorum) jest pomnikiem głębokiej mądrości, roztropności pasterskiej i znajomości praktycznej życia. Zalecał Papież między innemi nawrócenie pogan, ale bez przymusu, ponieważ to tylko może być dobre i Bogu miłe, co z dobrej woli pochodzi. Zalecał także łagodność z jeńcami wojennymi, z buntownikami i niewolnikami. List ten przekonywa, że Papieżowi nie szło tylko o wprowadzenie do Bulgarji obrzędów i zwyczajów rzymskich, ale o religijne oświecenie i wykształcenie Bulgarów. Przysłał i cesarz Ludwik swego legata, biskupa Emmeryka, z kilku kapłanami; ale gdy ci, przybywszy do Bulgarji, zastali missjonarzy z Rzymu wysłanych, wkrótce się do domu wrócili. Książę Michał wielce był zadowolony z czynności i roztropności legatów papiezkich i wszystko wedle ich życzenia urządzał. Pożądając jedności, misjonarzy wszystkich innych narodowości wydalił z kraju. Pisał do Papieża, aby Formusus mógł zostać patrjarchą bulgarskim. Mikołaj, zawiadomiony (latem 867 r.) o dobrym skutku missji, nie mało się uradował; nie przystał jednak, aby Formosus został w Bulgarji, ponieważ potrzebny był w swojej djecezji. Nie czas też był jeszcze na erygowanie patrjarchatu w nowo nawróconym kraju. Wyprawił natomiast do Bulgarji dwóch biskupów, Dominika i Gri-
