demq. impendio editum. Cały napis czerwoną farbą, pod nim herb biskupa czarno robiony, na odwrotnej stronie dedykacja Mikołajowi Dzierzgowskiemu, biskupowi chełmskiemu, nominatowi włocławskiemu, od kapituły tegoż kościoła włocławskiego. Po kalendarzu idą officja brewjarzowe, których karty po jednej stronie liczbowane, dają summę 457; następnie idą Regule generales Rubrice wladislauiensis dioecesis, w dalszym ciągu liczbami znaczone. We wszystkich tych brewjarzach pomieszczono na początku kalendarz djecezjalny, w którym nazwy miesięcy niekiedy i po polsku dodano. Tak np. kładzie je krakowski z r. 1507 i płocki 1520: Sthyczen Styczen, Luthy, Marzecz, Cvvieczien Kwyeczien, May Maij, Czirvviecz Czyrwiecz, Lypien, Szirpien Szyerpyen, Uvrzeszien Wrzeszyen, Pasdziernisk Pasdzyernyk, Listopad, Grudzien Grudzyen. W krakowskim, benedictiones quotidianae przed lekcjami na jutrzni, niektóre odmienne od dzisiejszych, bo 4-a Creator coeli et terrae dignetur nos benedicere, 7-a S. Euangelii lectio sit nobis salus et protectio, 8-a Per evangelica dicta deleantur nostra delicta, 9-a Divinum auxil. maneat et sit semper nobiscum. Benedykcje zaś in festis B. V. wszystkie o N. M. P. W psałterzu mieszczą się także quindecim gradus vivorum (psalmy gradualne), odmawiane w poniedziałki postu wielkiego, z litanją o ww. św., oraz officium za zmarłych i gradus mortuorum, czyli psalmy za umarłych, dodawane post horas canon. diei, w środy kwadragezymy. Hymny razem zebrane, jest ich dosyć wiele. Commune ss. ma jeszcze de martyre milite, de pluribus Confessoribus, de Confessore et Pontyfice (Papież), de Confes. et Pont. minore (biskup), de virginibus, de virgine mart., de virgine non mart., de electa (wdowa). W suffragjach jest nadto de SS. Trinitate in dominicis, de Angelis ferialiter tantum, de s. Joan. Bapt.; de s. Venceslao i s. Stanislao sabbatis tantum; de ss. Adalberto, Floriano, Hedvige, OO. SS. i pace quotidie; de ss. Nicolao, Catharina, Margaritta ferialiter tantum. Z zacytowanego wyżej dzieła Herbesta dowiadujemy się, że czytający lekcje wstępował na stopnie. Sposób ich kończenia podaje czworaki: a) zwyczajnie mówiono jak dziś: Tu autem Domine miserere nobis; b) w adwencie do oktawy Trzech Króli: Haec dicit Dominus Deus, convertimini ad me, et salvi eritis; c) w trzy dni ostatnie wielkiego tygodnia: Hierusalem Hier. convertere ad D. Deum tuum; d) za zmarłych bez zakończenia, jak teraz. Suffragia ss. mówili zawsze i to stojąc, zaraz po Benedicamus Dno, a po nich raz jeszcze dodawali Bened. Dno. Niektórzy tylko od Bożego Narodzenia do Oczyszcz. N. P., i od niedzieli passionis do soboty Zielonych Świątek, opuszczali de cruce, według tego Exod. 23, 19 non coques haedum in lacte matris suae. Jutrznię śpiewano o godzinie, stanowiącej niegdyś w kościele pierwszą wigilję, czyli w czasie udawania się na spoczynek nocny. Invitatorium rozpoczynano wielkim głosem, jakoby mocno zapraszając do chwalenia Stwórcy, szczególnie nacisk kładziono na słowa: quoniam Deus magnus, które usłyszawszy lud, u stopni ołtarza klęczący na na modlitwie, powstawał natychmiast i wchodził do chóru; inny znowu ustęp z tegoż ps. 94: hodie si vocem ejus audieritis, notite obdurare aures vestras najmocniej podniesionym głosem śpiewano, jakby lękając się, iżby kto nie czynił wymówki, że nie słyszał. Nie używano invitatorium na officium za zmarłych, chyba wtedy tylko, gdy ciało było obecne: „quia in illo officio, Christi exequias et triduanam ejus sepulturam imitamur.“
