tembergscy. Brenz, w piśmie przez siebie zredagowaném (5 Gr. 1551 r.), oświadczał, że Osjander więcej wyrażeniem niż myślą nie zgadzał się z Lutrem; wynikło ztąd wielkie zgorszenie i niezadowolenie pomiędzy innymi teologami protestanckimi, a nawet niezadowolony był sam Melanchton, który nie chciał przyjąć pojednawczej drogi Brenza. Przeciwnicy Brenza i Osjandra puścili pogłoskę, że go książę Albert przekupił. R. 1553, po śmierci Osjandra, rektor z senatem uniwersyteckim królewieckim posłali do Brenza pismo, wyrzucające mu, że zupełnie odstąpił od wiary opartej na Ewangelji, że chciał być pośrednikiem tam, gdzie pośrednictwo niemożebne, bo nie może być zgody pomiędzy Bogiem a belialem. I w nowopowstałych sporach o Eucharystję B. brał także udział. R. 1556 ogłosił Trzy mowy na jedenasty rozdział 1go Listu do Koryntjan, gdzie broni nauki luterskiej o Eucharystji, przeciw kalwinistom. Stosunki Brenza z Melanchtonem pogorszyły się jeszcze więcej po wydaniu wyznania wirtembergskiego o Wieczerzy Pańskiej, p. t. Bekanntnis und Bericht der Theologen und Kirchendiener im Fürstenthum Würtemberg, von der wahrhaftigen Gegenwärtigkeit des Leibs und Bluts J. Christi im h. Nachtmahl. Wyznanie to napisane było z następującego powodu. Hagen, predykant wirtembergski, był podejrzywany o kalwinizm: wezwano go tedy na synod do Sztutgardu, gdzie błąd swój przyznał i prosił o przebaczenie, iż przez czas jakiś ośmielił się korzystać z protestanckiej swobody zdania w rzeczach wiary. Dla zabezpieczenia na przyszłość od podobnych błędów, książe polecił Brenzowi napisanie powyższego wyznania, które też przez wszystkich zostało przyjęte. Wyznanie to zostało nauką urzędową księstwa; ale gdy książę posłał je elektorowi saskiemu, by uzyskać potwierdzenie jego teologów, Melanchton wyszydził je i odrzucił. Węzeł przyjaźni między Brenzem i Melanchtonem zerwał się odtąd zupełnie. Nadto, uwikłał się Brenz w nową kontrowersję z teologiem szwajcarskim Bullingerem. Na jego pismo: De personali unione duarum naturarum in Christo, et ascensu Christi in coelum, acsessione ejus ad dexteram Patris, mające na celu krytykę nauki kalwińskiej o Eucharystji, odpowiedział Bullinger pismem: Tractatio verborum Domini, Johan. 14, 2 (1561). Brenz w tymże roku odpowiedział nową książką: Sententia de libello D. H. Bullingerii in dictum Joannis: In domo Patris etc. Lecz Bullinger nie ustąpił i odpowiedział: Responsio, qua ostenditur, sententiam de coelo et dextera Dei firmiter adhuc perstare (1562); wystąpił także przeciw Brenzowi Piotr Martyr Vermili, w swych djalogach o człowieczeństwie Chrystusa (ob. Schlosser, Leben des Theod. Beza, u. des Peter Vermili, Heidelb. 1809). Wkrótce wydał Brenz dwa nowe pisma, na odparcie swych przeciwników: Bericht Johannis Brenz etc. (Zdanie sprawy Jana Brenza o książeczce dra H. Bullingera i t. d.). Spór zaostrzał się coraz bardziej, tak dalece, iż Brenz w ostatniém swém piśmie: Recognitio doctrinae de vera Majestate Christi (1564) mówi, że czart przez kalwinizm usiłuje wprowadzić do Kościoła poganizm, talmudyzm i mahometanizm. R. 1564 Brenz brał udział w colloquium, między teologami wirtemberskimi (Andreä, Schwepf, Bidembach) i Palatynatu (Olevian i Ursynus) w klasztorze w Maulbronn, a gdy potém teologowie Palatynatu chwalili się ze swego zwycięztwa nad wirtembergczykami, Brenz odpierał ich pretensje w piśmie: Gnechspräch von des Herrn Nachtmahl. Heidelbergczycy jednak zapewniali, że gdyby nie upór starego Brenza, łatwoby na swoją
