chwalcy musieliby być daleko nikczemniejszymi od niej samej. Po śmierci Herkulesa I, księcia Ferrary, r. 1505, gdy rządy tego księstwa spadły na Alfonsa d’Este i Lukrecję, zjednała ona sobie miłość obywateli, i podczas zarazy i głodu okazała się godną stanowiska księżniczki sprawiedliwej, łagodnej i mądrej. Na zasilenie skarbu ofiarowała swoje bogate klejnoty. Co do macierzyńskich obowiązków, nikt temu nie zaprzeczył, że była dobrą matką, dbałą o dobre wychowanie swych dzieci. Um. 21 Czerwca 1519. Doża wenecki Leonard Loredano, nie potrzebujący wcale zniżać się do pochlebstw względem księcia Ferrary, pisał, że śmierć Lukrecji tak mocno uczuł, jakby stratę własnej córki, że ją poważał dla pięknych przymiotów duszy i że tylko pamięć na nagrodę w życiu przyszłém ten smutek łagodzi. Taki jest rezultat badań uczonego anglika Williama Gilbert, ogłoszonych r. 1869 (w Londynie 2 vol. 8°), a przełożonych na język niemiecki przez Dra Fr. Stege (Lucrezia Borgia, Herzogin von Ferrara. Nach seltenen und zum Theile unbekannten Quellen bearbeitet von William Gilbert. Autorisirte deutsche Ausgabe von Dr. Friedr. Stege, Leipzig 1870 80 str. 359). Z rehabilitacją Lukrecji B. upada znaczna część sromotnych zarzutów przeciw Aleksandrowi VI, chociaż z drugiej strony nie da się pogodzić z systematem, na obronę Alesandra VI przez o. Ollivier (op. c.) przyjętym i słabo przeprowadzonym. Według bowiem systematu Ollivier’a, wszystkie dzieci Alexandra VI miały się urodzić z prawego małżeństwa w Walencji, zanim Roderyk Borgia (Aleks. VI), na żądanie swego wuja Kaliksta III (1455—1458), przybył do Rzymu. Jeżeli tedy, jak dowodzi Ollivier, Roderyk r. 1450 ożenił się, a w Czerwcu 1455 r. poświęcił się stanowi duchownemu; Lukrecja musiałaby się urodzić najwcześniej r. 1454/5; więc r. 1492, podczas wyniesienia kardynała Roderyka na Stolicę papiezką, liczyła lat najmniej 37. Tymczasem naoczni świadkowie (ap. Matagne inf. cit. p. 186) mówią, że gdy Lukrecja wychodziła za księcia Ferrary (1502 r.), miała lat 24 lub 25. Niemniej jest pewném że Cezar Borgia starszy brat Lukrecji, r. 1500 nie miał jeszcze 30 lat. Szczegółowe wywody ob. w odpowiedzi, danej Ollivierowi przez jednego z bollandystów (jezuitę, o. Matagne), w Revue des questions historiques, rok VI zesz. 21 (Stycz. 1872 r.) s. 180. Już po tej polemice wydane dziełko: Saggio d’albero genealogico e di Memorie su la famiglia Borgia, di L. N. Cittadella, Torino 1873, i w Civilta cattolica (15 Marca 1873) artykuł o rodzinie Borgia hypotezy Olliviera nie popierają. X. W. K.
Borgia Cezar. O urodzeniu jego ob. Aleksander VI i art. poprzedni. Uczył się prawa w Pizie; odznaczył się wcześnie żywością umysłu, odwagą i chytrością. Ojciec przeznaczył go do stanu duchownego i wyjednał mu biskupstwo Pamplona wówczas, kiedy ten jeszcze był na naukach. W rok potém (1493 roku) ojciec jego będąc już Papieżem, (Aleksander VI-ty), dał mu kardynalstwo. Roku 1497 zamordowany został starszy brat Cezara, Jan Borgia, książe Gandii i Theanum: o zbrodnię tę oskarżają Cezara, ale niesłusznie; Jan Burhard, w swojém Diarium, śmierć Jana opisuje w ten sposób, że Cezarowi morderstwa tego przypisywać bynajmuiej nie można. R. 1498 złożył Cezar godność kardynalską i spełniał poselstwo przy Ludwiku XII, kr. francuzkim. Ten darował mu miasto Valence, z tytułem księcia Valentinois. Z pomocą francuzkiego i papiezkiego wojska upokorzył on wielu możnych panów włoskich (Sfor-
