dectwem szczególnej pobożności narodu ku Najświętszej Marji Pannie, od czasu rozkrzewienia chrześcjaństwa. Wydrukował ją po raz pierwszy Jan Łaski, przy Statucie 1506 r., i oznajmił, jako zgodnie z dawném podaniem, znajduje się świadectwo w skarbcu koronnym (tegoż zdania był Jakób Wujek i Piotr Skarga), że św. Wojciech, apostoł polski, ułożył tę pieśń pobożną. Niektórzy późniejsi pisarze (jak Feliks Bentkowski, Rakowiecki, Wacław Maciejowski, ks. P. Pękalski w swoich Uwagach nad podaniem starodawnej pieśni Bogarodzica, Krak. 1871, a dawniéj Jan Kochanowski) przeczą, aby pieśń ta mogła być dziełem św. Wojciecha. Nie posiadając innych zabytków języka z równie odległej epoki, nie podobna w tej mierze wyrzec stanowczego zdania. Niewątpliwie pieśń Bogarodzica nie jednej uledz mogła zmianie, zanim ukazała się w najdawniejszym ze znanych zabytków, który przechował się w rękopiśmie z 1408 r. w Krakowie. Posiadamy dowody, że śpiewano ją w kościołach w XIV w. Jan z Melsztyna, kasztelan krakowski, zapisując dziesięcinę na altarję św. Antoniego i Leonarda w kościele wszystkich świętych w Krakowie, przeznaczył trzecią część dla przełożonego szkoły parafjalnej, z włożeniem obowiązków ćwiczenia uczniów we czci Matki Boskiej, oraz śpiewania wraz z nimi pieśni Bogarodzica Dziewica. Nadanie to potwierdził Jan z Radlic, biskup krakowski, 1386 r. Rycerstwo polskie śpiewało pieśń tę, od niepamiętnych czasów, w obozach, mianowicie przed bitwą, jako to w dniu zwycięztwa odniesionego nad krzyżakami pod Grunwaldem 1410 r. Posiadamy trzy odpisy tej pieśni z wieku XV. Pierwszy odpis z 1408 r. składa sie ze strof dwunastu; w późniejszych dodano modlitwę za króla polskiego, za jego matkę królowę Zofję, oraz modlitwy do św. Wojciecha i do św. Stanisława. W epoce rozkrzewienia się w Polsce reformacji, mianowicie w drugiej półowie XVI, rycerstwo zaniechało w obozach śpiewania pieśni Bogarodzica. W djalogu: Albertus powracający z wojny, napotykamy wzmiankę, że nie śmiano pomiędzy rycerstwem ozwać się z tą pieśnią w pomienionej epoce. Protestanci okrywali bowiem śmiesznością stare i pobożne zwyczaje przodków. Atoli wierni katolicy śpiewali ją zawsze w domach, w kole rodziny i czeladzi. Z końcem XVI i w początku XVII w. liczne pojawiają się przedruki: w Kronice polskiej Bielskiego 1597 r., następnie drukował Jan Januszewski na czele Statutów koronnych 1600 r., późniéj Bartłomiej Nowodworski, kawaler maltański, ogłosił drukiem dziełko o Bogarodzicy, w Krakowie 1621 r. W tymże czasie uczynił Bartł. Nowodworski zapis na rzecz szkoły tucholskiej, dla bractwa różanego wianka i dla szkoły śto Jańskiej w Warszawie, z zaleceniem, aby śpiewano pieśń Bogarodzica. Roku 1624 ks. Fabian Birkowski wydrukował kazanie obozowe o pieśni Bogarodzica, z komentarzem. Nastała wtedy epoka głębokiej żarliwości w sprawie religji, w obec zupełnego rozstroju w obozach dyssydentów, którzy ustępowali z pola pod wpływem własnych rozterek. Zalecenie wiernym pieśni Bogarodzica, następnie jej upowszechnienie, było oznaką podniesienia w ogóle religijnego ducha i w szczególności czci Najświętszej Marji Panny, którą zwano od wieków Orędowniczką narodu i późniéj Królową Polską. Jednocześnie z rozbrzmieniem pieśni Bogarodzica po kościołach, przywrócono równie stary zwyczaj śpiewania jéj w obozach i przed bitwą. Najdokładniejszą wiadomość o ręko-
Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.2 456.jpeg
Wygląd