używają w codziennem stroju rokiet, a tém samém mało różnią się suknią od innych duchownych, na prośbę króla Zygmunta odwołał swój zakaz. Synody jednak nasze często naglą o noszenie rokiet. — Prócz tych i gdzieindziej przez nas wspomnianych przywilejów, miały niektóre katedry szczególne prawa już to przez Stolicę Ap., już przez monarchów sobie nadane. Bp krak. pierwszy po arcybpie lwowskim siedział i głos swój dawał, co wyjednał Pełka r. 1185 u Urbana III (Gładyszewicz l. c. p. 245), a Aleksander IV r. 1256 potwierdził (u Theinera I. f. 69); był księciem siewierskim od r. 1443, kanclerzem akademji krakow. (od Urbana V), lecz do obrzędów i posług religijnych przy dworze królewskim prawa rościć nie mógł; w celebrach używał paljusza wyszytego perłami (Damalewicz, Series archiep. p. 11); kancelarja królewska pisała do niego Admodum Reverendo (przewielebnemu), a do innych bpów Reverendo (wielebnemu), choć w konstytucjach sejmowych tego nie przestrzegano, a osoby prywatne wszystkim biskupom dawały tytuł Illustrissimi et Reverendissimi. Biskup kujawski podczas bezkrólewia prymasa zastępował, a gdy ten umarł, lub nie był obecny, w senacie zaraz przy królu zasiadał. Bp wileński na sejmie lubelskim r. 1569 otrzymał w senacie miejsce zaraz po kujawskim, zachowując alternatywę z poznańskim. Bp pozn., gdy nie było prymasa i bpa kujaw., przewodniczył w elekcji króla; miał niegdyś wielkie przywileje, przez Władysława Plwacza nadane, a Stan. Witwicki zaczął nazywać się księciem słupskim i krobskim, co mu jednak szlachta zganiła. Bp płocki był udzielnym panem powiatu pułtuskiego. Warmiński od Karola IV, ces., dostał tytuł księcia państwa rzymskiego; był senatorem polskim i pierwszym senatorem Prus, ztąd prezydentem zwany; z pod juryzdykcji arcybpa gniez. wyjęty, używał paljusza i krzyża, jakby arcybp, z pozwolenia Bened. XIV, dnia 21 Kwietnia 1742 roku. Biskup chełmiński, równie jak warmiński, powinien był być rodowitym prusakiem; miał miejsce w senacie pruskim zaraz po biskupie warmińskim. — Więcej szczegółów szukać należy pod artykułami mieszczącemi opis pojedyńczych biskupstw. — 5. Zasługi biskupów naszych w kościele i kraju, nie dadzą się dostatecznie kilku słowami opisać. Wpływając bowiem do wszystkich nieledwo ważniejszych spraw państwa, na każdej karcie historji zostawili ślady swojej działalności. Jako pierwsi senatorowie i najbliżsi doradcy królów, wywierali nie małą przewagę na idee polityczne, któremi rządzili się dawna Rzpta. Trąba, Ciołek, Krzesław z Kurozwęk, Łaski, Sam. Maciejowski, Padniewski, Krasiński i inni trzymali pieczęć państwa w najświetniejszych jego czasach. A chociaż pierwiastkowo rząd w kraju był przeważnie, a potém wyłącznie arystokratyczny, biskupi zawsze stawali w obronie ubogiego ludu (Theiner I f. 22). Rozdzielona przez Bolesława Krzywoust. Polska, wśród długich sporów książąt, byłaby stała się pastwą niemieckiego szczepu, gdyby nie biskupi, którzy godzili zwaśnionych monarchów (l. c. I 23), i kościelną jednością całość państwa utrzymali. Nie rzadko zdarzało się, że uzbrajali swym kosztem wojenne hufce, by stawić czoło nieprzyjacielowi (Vol. leg. I f. 582, § Quod ipsum, r. 1544). Ztąd Rej, miotając obelgi na duchowieństwo rzymsko-katolickie, nie mógł odmówić pochwał cnotom obywatelskim biskupów polskich, którzy chętnie podejmowali się wielkie znosić ofiary dla publicznego dobra, bezpłatnie sprawując urzędy, lub o własnym koszcie posługując dla rządu u zagranicznych dworów (Maciejowski, Pol. i Ruś. II 166). — Oni to byli stróżami
