skupi używali na książąt prawa pasterskiego, czyli tak zwanych pia monita. Św. Stanisław strofował Bolesława II; Pełka, również biskup krak., monitował Kazimierza Sprawied. o życie naganne; Zbigniew Oleśnicki — Władysława Jagiełłę; Karnkowski, będąc jeszcze biskupem kujawskim, Zygmunta Augusta, a Jan Lubrański — Zygmunta I. Toż samo spotkało Kazimierza W. na sejmie w Włocławku r. 1343 (Łubieński, de Epis. bene ger. n. 93). Nierzadko surowszemi środkami przywodzili monarchów do poszanowania praw ludu. Henryk Kietlicz, arcyb. gn., wyklął Władysława Laskonogiego, za przywłaszczenie sobie majątku po biskupach krakowskim i wrocławskim; Prandota, krak., Konrada, ks. mazowieckiego; Jakób, arcyb., Władysława II; Jędrzej, biskup poznański, Łokietka; Bodzanta — Kazimierza W. Wiele innych przykładów z dziejów narodu przytoczyćby można. — 4. Przywileje bpów i powaga ich w kraju niemniej były wielkie. W prawach byli zrównani z monarchą. Nietylko królowie, jak Bolesław I inni, mieli swych rycerzy, dobrami nadanych i przysięgą wierności zobowiązanych, lecz i bpi. Św. Stanisław, jak życiorys jego świadczy, miał curiales i beneficiatos, czyli lenników. Kilka stolic bpich, jak gniezn., poznań., wrocław., krak., miały prawo bicia monety, lubo z tego nie korzystały. Inni w swych ziemiach i księstwach wykonywali władzę sądowniczą bez appellacji. Po szczególe wyliczać książęce prawa, służące bpom polskim, byłoby rzeczą zbyteczną. Dość, że używali ich i odpowiednie odbierali honory. Po koronacji Kazimierza Jag. r. 1447, gdy król przed ratuszem krakowskim na rynku zasiadł, celem odebrania przysięgi, książęta mazowieccy, Bolesław i Władysław, po prawej ręce króla stanęli, czém obrażeni bpi, którym dotąd służyło pierwszeństwo, odeszli do swych mieszkań; na przyszłość już bpom nikt nie odmawiał tego przywileju. Z pozwolenia Stolicy Św., tak w senacie, jak w radzie, na sejmach i sądach, mogli traktować o wojnie, o sprawach kryminalnych, choćby szło o śmierć lub ucięcie jakiej części ciała, mogli zdanie swe objawiać i wyrok z urzędu podpisywać, bez obawy cenzur kościelnych (Klemens VIII r. 1603 d. 9 Sierp. w Const. pr. lib. 5). Przez pełnomocników mogli przed właściwych sędziów zanosić zaskarżenia i donosić sekciarzy, łotrów, zbójców i innych zbrodniarzy, i przed temiż sędziami cywilnie, kryminalnie, lub mixtim działać, i wszelkie inkwizycje odbywać, bez obawy klątwy lub irregularitatis, inhabilitatis i t. p., a to na mocy breve Grzegorza XIII z d. 8 Kw. 1577. — Również przez pełnomocników świeckich ze szlachty, lub duchowych, mogli byli zaprzysiądz szkody wyrządzone przez przechody wojsk; na co pozwolił Władysław Jagiełło (Vol. leg. I f. 113 § Quae damna) Pewne dobra i dziesięciny stołu swego, czyli tak zwane gratiae, dawali członkom kapituły na dożywocie, lub dopóki innego znaczniejszego beneficjum nie otrzymają; na co bpi nasi potrzebowali zgody kapituły tylko, nie zaś Stolicy Ap. (r. 1646 d. 5 Maja dekret Stolicy Ap. Const. pr. Łubień. de gratiis). — W razie potrzeby mogą udzielać pozwolenie na zbieranie sprzętów polnych w święta (dekr. S. Congr. Rit. r. 1634, d. 21 Stycz. Const. prov. Węż.). — Jeśli po soborze tryd. w jakiej djecezji nie była uczynioną reductio missarum, może to bp uczynić (Urban VIII r. 1634 d. 26 Listop. Const pr. Węż 1634). — Leon X, przez breve z d. 10 Stycz. 1519, pozwolił bpom polskim nosić na łańcuszkach złotych krzyże złote, emaljowane, kamieniami drogiemi wysadzane; lubo w bulli prowincjonalnej r. 1515 zakazał tego, lecz lepiej powiadomiony o zwyczaju polskim, że tu bpi nie
