gniez., powinni ludowi błogosławić, a pleban ma nauczać parafjan, aby nachylali się, klękali, lub przynajmniej głowę z uszanowaniem pochylali (Const. pr. lib. 1 de off. ord.). Na prowizorów i rządców szpitali uwagę zwracać, aby nic nie szło na stronę (Const. pr. lib. 1 de off. ord. p. 98); do biskupów należy szkoły erygować i w nich pewną liczbę młodzieży utrzymywać, dając jej żywność i ubiór; pomoc nieść zdolniejszym i pilniejszym (l. c. p. 76 i tit. de scholis p. 265). — Wyklętego w jednej djecezji, i tam publicznie za takiego ogłoszonego, obowiązani są polecić w swej djecezji ogłosić, jeśli o to wezwani zostaną (l. c. lib. 4 tit. de sent. excom. p. 345 i synod 1621 c. 3 de jurisd. spir.); przeciw długo zostającym w cenzurach, powinni wystąpić stanowczo, aby przez ich upór powaga kościelna nie ucierpiała (l. c. p. 347 i u Herbuta V. Decimae, § Pro raptu). Mogą interdyktem obłożyć miejsce, w którém zabito lub raniono kapłana; winowajca zaś ma być wydany biskupowi (Vol. leg. I 387 tit. de presbytericidio). — f) Prócz ustaw, odnoszących się do zarządu duchownego klerem i ludem, synody nasze podają biskupom niektóre przepisy, dotyczące całości i porządku ich dóbr stołowych. Nie pozwalają wypuszczać w dzierżawę, zwłaszcza ludziom świeckim (lib. 3 tit. de locato et conducto p. 171); sprzedawać ich, zamieniać, choćby ad pias causas, bez słusznej przyczyny i zezwolenia kapituły (lib. 3 de reb. non alien. p. 168); wójtostw i sołectw nie dawać dzieciom i nie więcej nad dwa dożywocia, t. j. mężowi i żonie (synod Maciejow. de non alienan. i Łubień. de alienat..); zamki, dwory i inne zabudowania każą restaurować (lib. 1 de off. ord. p. 93); łaski i nadania, przez poprzedników uczynione, ze słusznej przyczyny i za zgodą kapituły, byle nie były przeciwne prawu kościelnemu, lub przywilejom poddanych duchownych, powinny być i przez następców szanowane (synod r. 1621); czuwać mają, aby poddanych kościelnych dzierżawcy i ekonomowie nie uciskali, pracami i daninami nie obciążali, ani dóbr duchownych nie niszczyli, lasów nie wycinali, lub granic nie strzegli (lib. 1 de off. ord.). W tym celu mają być wybierani z kapituły ekonomowie, którzyby corocznie dobra biskupie zwiedzali, szkody i uszczerbki notowali, skargi poddanych przyjmowali (lib. 5 c. 11 p. 389), ob. Dobra duchowne. — g) Równą troskliwość i opiekę rozpościerać winni nad dobrami i dochodami beneficjatów swej djecezji. Dziesięciny z swych dóbr stołowych, meszne, małdraty i t. p. powinni rzetelnie oddawać komu należy, pod karą zwrócenia w trójnasób; urzędników swych i poddanych do uiszczania tych wypłat upominać i zmuszać (l. c. lib. 2 de foro compet. p. 116; lib. 3 de decimis p. 193; lib. 5 c. 20 p. 363); starostom i rządcom polecić, aby klerowi nie przeszkadzali w pobieraniu dziesięcin (lib. 1 de off. ord. p. 75); spory między laikami a osobami duchownemi świeckiemi lub zakonnemi, choćby ci byli exempti, z przyczyny granic dóbr wynikłe, biskupi powinni załatwiać i godzić sami, lub do tego delegować kanoników, a udających się w podobnych sprawach do sądów świeckich skazywać na karę 100 grzywien, na korzyść kościoła katedralnego (lib. 2 tit. de foro comp. p. 117). Plebanów w dziesięcinach lub dobrach kościel. pokrzywdzonych przez szlachtę, mają brać w opiekę i sądownie dochodzić ich krzywd; gdyby zaś który z duchownych tego zaniedbał, powinni go ukarać (lib. 1 de off. ordin.); dochody i własność kościelną przez heretyków zabrane, w miarę możności z rąk ich odbierać; fundusze pokrzywdzonych kościołów spisać i zachować wykaz,
