kowaną Biblją p.; że rękopismy przez niego widziane, były o 200 prawie lat starsze od niej, i że pod względem artystycznym trudno znaleść coś im równego z owych wieków. Jednakże co do wyboru faktów Nowego Testamentu i co do figur, czyli typów im towarzyszących, panuje między temiż rękopismami wielka różnica, zkąd widać, że sam wybór zależał od malarza, podobnie jak wykonanie w drobnych szczegółach. To samo pokazuje z r. 1300 pochodząca, a wydana w. 1867 Biblia pauperum Nach dem Origin. in der Lyceumsbibliothek zu Constanz (herausg. und mit einer Einleitg begleitet von Pfarrer Laib und Decan Dr. Schwarz, Zürich. 4° str. 26 tabl. 28). Ryciny w tej publikacji się znajdujące, są wprawdzie niższe od florjańskich (wydanych przez Heidera) pod względem artystycznym, lecz przewyższają je oryginalnością. Do każdej ryciny jest na przeciwległej stronicy objaśnienie, które się składa z odpowiednich wierszy łacińskich tekstu biblijnego po łacinie, i objaśnienie w ówczesnym języku niemieckim. Prawdopodobnie, celem Biblji paup. było dać artystom chrześcjańskim wzory do malowania faktów biblijnych, zgodnie z myślą Kościoła; służyć więc ona miała za przewodnik malarstwa chrześcjańskiego i niewłaściwie nazwano ją Biblją ubogich. Za najdawniejszy ślad istnienia tej Biblji może posłużyć wiadomość, znajdująca się w żywocie ś. Biskopa (ob.) Benedykta, że on sprowadził z Rzymu imagines de concordia Veteris et Novi Testamenti, do budowanego przez siebie kościoła i klasztoru w Jarrow (V. Beda, Vitae quinque abbatum Wiremuth. l. 1) Ob. przedmowy przy wspomnianych dziełach. Cf. Berjeau, Catalogue illustré des livres xylographique, Londres 1865 (odbite podobno tylko w 105 egzemplarzach). X. W. K.
Biblijna historja jest chronologicznie uporządkowaném opowiadaniem wydarzeń, zawartych w świętych księgach Starego i Nowego Test.; obejmuje ona czasy od stworzenia człowieka do śmierci Apostołów. Jej szczególnie rzeczą jest wyłożyć 1) powód, przygotowania i wskazówki faktu Odkupienia, dokonanego przez Chrystusa, jako środkowego punktu całych dziejów świata; 2) założenie i pierwsze początki Kościoła, w którym Chrystus żyje i działa. Historja biblijna ma ważne znaczenie w katechetyczném nauczaniu religji. Opowiadanie powinno być przyjemne, ale strzedz się należy dowolnych upiększań, zniżających wysokość opowiadanej treści do formy powiastek dziecinnych. Obszernie rzecz tę traktują: Hess, Zürich 1788, Prideaux, Dresd. 1738. Najwięcej upowszechnione podręczniki w Niemczech są: Krysztofa Schmida, i Schustera (Freib. 1862). Dzieło ks. Ant. Westermayera, Das Alte Testam. u. seine Bedeutung, dargestellt mit Rücksicht auf die Behauptung des modernen Unglaubens, Schaffhausen 1861 4 v. 8 (także pod tytułami: I Die Erschaffung der Welt und der Menschen, und deren Geschichte bis nach der Sündfluth. II Gesch. der patriarchalischen und mosaischen Offenbarung bis zur Zeit der Richter. III Geschichte Israels unter den Richtern und Königen. IV Gesch der Erziehung und Bildung des israelit. Volkes und Entwickelung der göttlichen Heilsidee durch die Propheten), zakrawa na ściślej naukowe; jednakże takiém nie jest. W polskim języku, oprócz wyliczonych przez Jochera (Obraz bibljograficzno-historycz. t. II Wilno 1842 n. 2427...), zasługują na wzmiankę trzy rymowane dzieła: 1. Wykład Pisma Świętego Starego y Nowego Testamentu, nietylko co do wyrażenia Historyi świętey y moralnych nauk z niey wynikaiących; ale też
