że Duch św. jest tak samo, jak Syn Boży, współistotnym Bogu Ojcu, a to przeciw stronnictwu arjańskiemu, które, konsekwentnie ze swym zasadniczym dogmatem, zaprzeczało bóstwo Ducha św. 4) Homiliae IX in hexaëmeron, kommentarz o sześciu dniach stworzenia, dzieło najwięcej cenione przez współczesnych; pod względem wymowy, wprawdzie wyższem jest od 5) Homiliae 13 in Psalmos (na Psalmy 1, 4, 14, 28, 29, 32, 33, 44, 48, 59, 61, 114, 114), lecz to ostatnie jest pożyteczniejsze. 6) Commentarius in Isaiam prophetam, nie cały, bo tylko 16 pierwszych rozdziałów objaśnia, według niektórych ma od kogo innego pochodzić; lecz lepsi krytycy przyznają ten kommentarz św. Bazylemu. 7) Listów 366 są dowodem jego rozleglej działalności: trzy z nich nazywają się kanonicznemi, bo zawierają przepisy (kanony) o pokucie publicznej. 8) W zbiorze traktatów ascetyczno-moralnych ('Ασχητιχά) zasługują na uwagę dwie Reguły zakonne, jedna obszerniejsza, druga krótsza. Ta ostatnia stała się podstawą życia zakonnego na wschodzie. 9) Liturgia św. Bazylego, również jak Reguła, stała się pospolitą na wschodzie. Dzieła św. Bazylego zbiorowo (Opera omnia) po grec. wydane były najprzód w Bazylei 1532 r.; jezuici: Fronto le Duc (Fronto Ducaeus) i Baltazar Morel, przełożyli je na łac. (Paris 1618, gr. i łac.); poprawniejsze wydanie dał Franc. Combefis (S. Basilius Magnus ex integro recensitus, Paris 1679, 2 v. 8-0); najlepsze zaś rozpoczął Dom Juljan Garnier (Garnerius), a dokończył Prudentius Maranus (Paris 1721 — 1730, 3 t. fol.). Jednak i na tém wydaniu jeszcze nie zupełnie polegać można; niektóre bowiem dzieła wątpliwego pochodzenia, albo wtręty (interpolacje), nie są dostatecznie oddzielone od autentycznych. Próbował usunąć to Sinner w wydaniu dzieł św. Bazylego (Paris 1839 — 1840, 3 t. w 6 zesz.); przedruk Migne, Patrol. gr. t. 19 — 32 (gr. i łac.). Cf. Alb. Jahn, Animadversiones in S. Basilii Opera, Suplementum edit. Garnieranae, Bern 1842. Żywot św. Bazylego opisał współczesny św. Grzegorz nazjanzeński (Oratio in laudem Basilii M.); z późniejszych biografji zasługują na wzmiankę: ap. Bolland. pod d. 14 Czerwca, przez Baert'a (Baertius); Gotfr. Hermant, Vie de S. Basile le Grand et de S. Grégoire de Naz., Paris 1674, 2 vol. 4-0; Böhringer, Die Kirche Christi und ihre Zeugen, Zürich 1842; tegoż Kirchengesch. in Biographien, t. I cz. 2 s. 152 — 274. O stanowisku egzegetyczném św. Bazylego pisał H. Weiss, Die grossen Kappadocier, Braunsb. 1871.
Bazyli (herszt bogomiłów). Na początku w. XII cesarz Aleksy Komnen odkrył nową sektę, która się utworzyła w kościele greckim pod nazwą bogomiłów, a która w samej nawet stolicy zaczęła się rozszerzać. Eutymjusz Zigabenus w swojej Panoplii (p. II tit. 23) wyprowadza ich nazwę od dwóch wyrazów bulgarskich: Boh, Bóg, i milui, zmiłuj się, którego to wyrażenia ci heretycy często używali. Głową tej sekty był niejaki Bazyli, lekarz, który pod habitem mnicha przez lat 52 głosił swoje błędy. Na podobieństwo Manesa, miał on 12 swoich apostołów. Skoro odkryto te sektę, cesarz Alexy kazał schwytać kilku jej członków, którzy na torturach wydali apostołów i miejsce pobytu mistrza. Gdy pochwycono mistrza i stawiono go przed Komnenem, ten udał, że pragnie być uczniem sekciarza, skutkiem czego wydobył wszystkie od niego tajemnice sekty. Skoro skończył on swoje wyznania, podniosła się zasłona i Bazyli ujrzał sekretarza, który spisywał jego słowa. Weszła zaraz i siła zbrojna, a za nią patrjarcha Mikołaj Gramatyk i biskupi. Bazyli bronił swojej nauki,
Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.2 075.jpeg
Ta strona została skorygowana.
68
Bazyli.
