soboru przez Eneasza Sylwiusza, od r. 1439 do elekcji Feliksa. Augustyna Patrycjusza Suma conciliorum Basiliensis, Florentini etc. Edm. Richer w swojej Hist. concil. geueralium t. III przedstawił w duchu gallikańskim dzieje soboru. Wessenberg w swojém dziele o soborach XV i XVI w. przedstawia sobór bazyl. „ze stanowiska oświaty XIX wieku.“ Życiorys kardynała bisk. Mikoł. Kuzy, napisany przez Scharpffa, t. 1 Mogunc. 1843, wyświeca także część dziejów bazylejskich. N.
Bazylejskie dawniejsze synody. Pod imieniem Ahytona (Hatto albo Hetto, ob. Hatto) znany zbiór ma 25 capita, pochodzących prawdopodobnie z jakiego synodu djecezjalnego. Capita te znajdują się w Migne'a, Patrolog. t. CV p. 763—768, wzięte z Harzheim'a Concilia Germaniae. Nie ma jednak w zbiorze Harzheima synodu djecezjalnego, który się odbył w Bazylei r. 1400, za biskupa Humberta. Synod ten ogłosił zbiór główniejszych praw kościelnych, których Binterim podaje treść w 32 numerach. Traktują one o małżeństwach tajemnych, o dochodach kościelnych, o ekskommunice, o tonsurze duchownych, o kwestach publicznych, o zakazie odprawiania dwóch Mszy św. jednego dnia, o obowiązku rezydencji proboszczów, o prawach patronów kościelnych, o pokucie kościelnej publicznej, o daninach na budowę katedry bazylejskiej, o napastnikach na księży, o użyciu i nadużyciu interdyktu, i t. p. Binterim, Geschichte der teutschen Concilien t. VII.
Bazylejskie biskupstwo sięga bardzo odległej starożytności. W początkach, zdaje się, biskupi z Besançon (provincia Sequanorum maxima) mieli opiekę nad chrześcjanami zamieszkującymi doliny Jura, ku Renowi, w krainie Rauraków. Po zburzeniu Augst (Augusta Rauracorum), pierwszej rezydencji tych biskupów, przez Hunów (r. 450), biskup przeniósł się do Bazylei (podług innych przeniesienie to nastąpiło 740 r.). Granice dawnego kościoła bazylejskiego były: na południe biskupstwo lozańskie i rzeka Aar aż do wpadnięcia jej do Renu; na wschód Ren, na północ djecezja strasburska; na zachód djecezja Toul i Besançon. Djecezja bazylejska była podzielona na 12 dekanatów, z 430 probostwami. Do r. 1803, biskup bazylejski nosił tytuł księcia świętego imperium Rzymskiego. Wybór biskupa należał do kapituły; potwierdzała go Stolica św. Kapitułę składało 24, a później 18 członków, mianowanych kolejno przez kapitułę i Papieża. Od czasów pseudo-reformacji, biskup rezydował w Pruntrut (Porentruy), sąd duchowny w Altkirch, a kapituła katedralna we Freiburgu, w Brizgawji. Roku 1678 kapituła przeniosła swą rezydencję do Arlesheim, o milę od Bazylei. Rewolucja francuzka wypędziła znów z ich rezydencji biskupa i kanoników, a djecezję uważano za zniesioną (1792). Ale r. 1817 deputaci konfederacji szwajcarskiej, zebrani w Bernie, zdecydowali zachowanie djecezji bazylejskiej. Przywrócono ją wszakże dopiero na mocy konkordatu z 26 Marca 1828, podpisanego przez nuncjusza papiezkiego Paschalisa Gizzi i kantony: Lucerna, Bern, Solury (Soloturn) i Zug, pod warunkiem aby Soloturn było stolicą biskupa, i że kantonom Argowji (Aargau), Turgowji i Bazylei wolno korzystać z tego konkordatu. D. 13 Lip. 1828 bulla Leona XII i 7 Maja t. r., określająca granice djecezji, była uroczyście ogłoszona i kościół kollegjalny św. Ursa i Wiktora w Soloturn przeznaczony został na katedrę. Argowja przystąpiła do konkordatu 2 Grud. 1828, Turgowja 11 Kwiet., Bazyleja 6 Paźdz. 1829, a później i Szaffhuza. Dziś kapituła katedralna Soloturnu
