Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.1 556.jpeg

550

Azja.

 Azja. Rozszerzenie się chrześcjaństwa. Palestyna, zkąd chrześcjaństwo po całej ziemi się rozeszło, była, zarówno pod względem historycznym jak i jeograficznym, środkowym punktem starego świata. Gdyby się lud żydowski nie przeniewierzył powołaniu swemu, Jerozolima stałaby się siedzibą głowy Kościoła, gdyż w niej się utworzyła pierwsza gmina chrześcjańska i z niej wyszli pierwsi Apostołowie Boskiej nauki, i lud izraelski, pod względem znaczenia i wpływu, zająłby przodkujące miejsce w nowym porządku rzeczy, wytworzonym przez chrześcjaństwo. Św. Piotr opuścił Palestynę, gdzie męczeńską śmiercią zginął Apostoł Jakób, i w końcu osiadł w Rzymie. Św. Paweł, w Liście do Rzymian, ubolewa nad odstępstwem Izraela, a w powołaniu pogan do Boskiej nauki upatruje mądrość niedoścignionych dróg Opatrzności. Od chwili przeniesienia się św. Piotra do Rzymu, Azja, kolebka chrześcjaństwa i wszelkiej wyższej kultury, przestaje być środkowym punktem życia religijnego; i tylko to, co około Rzymu się kupi, przybiera trwałe kształty w przebiegu życia dziejowego. Chrześcjaństwo rozszerzało się z Jerozolimy w trzech kierunkach. Pierwszy kierunek rozciągał się na Egipt, Abissynję i kraje z niemi stykające się (por. art. Egipt, Abissynja). Kościół chrześcjański tych krajów miał swój punkt oparcia w Rzymie. W Arabji chrześcjaństwo rozszerzało się (ob.) już to z Damaszku, z krajów leżących na wschód Jordanu, już z Egiptu i Etjopji; ale nigdy Kościół nie mógł tu trwałych zapuścić korzeni, z wyjątkiem chyba okolic, sąsiadujących z Syrją i Palestyną. Drugi kierunek szedł na północ, ku Antjochji, a ztamtąd ku zachodowi i północo-zachodowi. W tym kierunku chrześcjaństwo szerzył św. Paweł, a mianowicie: w Azji Mniejszej, Macedonji, Grecji, aż do Illirji i Włoch. Powstające w tych krajach kościoły chrześcjańskie, z początku szukały oparcia w Jerozolimie, a nie mogąc go tu znaleść, zwróciły się ku Rzymowi. Jeszcze za życia św. Pawła, chrześcjańskie osady w Azji Mniejszej w takie wpadły zamieszanie, że chrześcjaństwo byłoby tu zupełnym upadkiem zagrożone, gdyby Rzym nie okazał im swej pomocy i nie otoczył ich swoją opieką. Kiedy św. Paweł znajdował się w więzieniu, św. Jan otrzymał od Księcia Apostołów zalecenie, aby w Azji siedzibę sobie obrał. Św. Jana więc uważać należy za wtórego założyciela Kościoła chrześcjańskiego w Azji Mniejszej. Od owego czasu, szczególniej Efez w ścisłych zostaje stosunkach z Rzymem. Toż samo powiedzieć można o położeniu Kościoła w Grecji, Macedonji, Illirji, który na silnych fundamentach stanął, w skutek połączenia się ze środkiem chrześcjańskiej jedności. Trzeci kierunek szedł ku północo-wschodowi i wschodowi. Kraje nad Eufratem i Tygrem w bliskich znajdowały się stosunkach z Palestyną. Od czasów niewoli babilońskiej, wielu żydów osiadło w tamtejszych okolicach. Armenja, Persja, aż do Hyrkanji i Baktrji, nawet Indostan północny, miały już w najdawniejszych czasach własne biskupstwa. Ztąd można utworzyć sobie pojęcie o niezmiernych zdobyczach, jakie chrześcjaństwo w tym kierunku dokonało w pierwszych zaraz wiekach. Śladów chrześcjaństwa można dostrzedz nawet na wyżynie, stanowiącej środkową Azję. Z tak świetnych początków należało wnosić, że Azja, podobnie jak się to stało z Europą, przeobrazi się pod wpływem światła chrześcjańskiego. Że nie przyszło do tego, że już tak daleko rozpostarte chrześcjaństwo wkrótce słabnąć i marnieć poczęło, że nawet, z małemi wyjątkami, w niektórych krajach zupełnie upadło, objaśnia się brakiem ścisłej jedności, ze środkiem życia chrześcjańskiego. Jedną z przy-