Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.1 519.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.
513
Austrja.

W r. 1855 było 16,955 parafji katolickich, 36,197 świeckiego, 6,868 zakonnego duchowieństwa. Po utracie Lombardji i Wenecji, liczba ta zmniejszyła się. Po 1866 r. było parafji rzymsko-katolickich 11,318. Według spisu z 1841, oprócz godności biskupów in partibus, nadawanych przez Stolicę Apostolską suffraganom Ołomuńca, Pragi, Salzburga, Wiednia, Brixen i apostolskiemu wikarjuszowi armji, istnieje jeszcze 26 tytularnych biskupstw, na które mianuje cesarz, jako apostolski król Węgier. Więcej znane między niemi są: Belgrad i Semendria, Driwest, Dulmi, Macaria, Pristina, Roson, Sardica, Scardona, Scopi, Scutari, Serbia, Tinninia, Tribunitza i Wowadra. Znaczną jest w Austrji liczba prelatur, oprócz katedralnych; liczy się tam jeszcze 372 opactw, rzeczywistych i tytularnych. Zakonne duchowieństwo w Austrji składają: augustjanie trzewiczkowi (7 klasztorów, wyłącznie w Czechach), augustjanie bosi (1 klasztor w Czechach), bracia miłosierdzia (34 kl.), barnabici (9 kl. w dolnej Austrji, łącznie z dawniejszą prowincją austrjacką Lombardją), bazyljanie (dwa opactwa z jednym archimandrytą, 20 klasztorów: w Galicji, Węgrzech i Siedmiogrodzie); benedyktyni (26 opactw i 9 kollegjów), kanonicy regularni reguły św. Augustyna (8 konwentów), kanonicy regularni św. Grobu jerozolimskiego (2 klasz. w Galicji), cystersi (13 opactw, 2 prjoraty i 3 kollegja), dominikanie (37 kl.), regularni eremici (4 klasztory na wyspie Brazza, w djecezji Lesina), franciszkanie (247 klasztory i hospicja), jezuici (22 kollegja, rezydencje i missje), kapucyni (98 konw. i hosp.), trzewiczkowi karmelici (5 klasz., tylko w Galicji), bosi karmelici (6 kl.), rycerze krzyża z czerwoną gwiazdą (7 kl.), lazaryści (2 kl.), maltańczycy (1 prjorat), mechitariści (3 kl.), minoryci (45 konw.), filipini czyli oratorjanie (7 klaszt.), pijarzy (67 kl.), premonstratensi (9 opactw i 9 rezyd.), redemptoryści czyli liguorjanie (6 kl.), serwici (16 kl.). Zakony żeńskie: augustjanki i augustjanki eremitki (po dwa klasztory), siostry miłosierdzia (bardzo liczne), ormjańskie bazyljanki (2 kl.), benedyktynki (19 klaszt.), ormjańskie benedyktynki (1 kl. we Lwowie), dominikanki (8 kl.), elizabetynki (10 kl.), angielskie panny (9 kl.), eremitki (2 kl.), franciszkanki (5 kl.), niewiasty Dobrego Pasterza (1 kl.), dziewice świętego Serca Jezusa (3 kl.), karmelitki (3 kl.), klaryski (6 kl.), Notre-Dame (1 klaszt. w Presburgu), redemptorystki (3 kl.), sakramentki (1 kl. we Lwowie), salezjanki (wizytki, 1 kl.), siostry św. Doroty (3 kl.), tercjarki czyli siostry szkolne (12 kl.), siostry niemieckiego zakonu (2 kl.), córki chrześcjańskiej miłości (8 kl.), urszulinki (26 kl.). Nadto 10 stowarzyszeń świeckich niewiast. — III. Zakłady naukowe i szkoły. Początkowe nauki otrzymują dzieci w szkołach ludowych (szkoły trywjalne, od trivium, albo szkoły parafjalne), których r. 1856 było 20,000, oprócz 2,844 szkół żeńskich, a w ich liczbie 61 szkół klasztornych, 9 instytutów angielskich panien i kilka rządowych instytutów; przygotowawcze zaś nauki pobiera młodzież w tak nazwanych głównych szkołach (Hauptschulen), których w 1856 było przeszło 380. Ze szkół głównych dzieci przechodzą do gimnazjów, lub do szkół realnych. Te są średniemi zakładami naukowemi i dzielą się na niższe i wyższe gimnazja, wyższe i niższe szkoły realne. W 1856 r. było 282 gimnazjów i 10 wyższych szkół realnych; liczba niższych szkół realnych, o 3 i o 2ch klassach, jest prawie taką, jak gimnazjów. Z tych średnich zakładów młodzież wstępuje do wyższych zakładów naukowych, gdzie, albo poświęca się