ad sororem suam viduam, liber unus, w Krakowie u Hieronima Vietora r. 1529 4to; De moribus Ecelesiae catholicae, wydał Jan Cervus Tucholczyk, w Krakowie u Florjana Unglera, 1530 4to, i t. d. Posiadamy w tłumaczeniu na język polski następne dzieła św. Augustyna: Ksiąg pięcioro Rozmyślania, Mowy tajemne, Broń duchowna, O skrusze serca, O marności świata, przez Piotra Kazimierza Tryznę (Wilno 1617, Kraków 1629 i 1644, Poczajów 1777). Polszczyzna czysta, styl gładki. Siarczyński powiada, że prawdziwym tłumaczem był Alandus Jan, lwowianin, jezuita, który wydał to dzieło pod nazwiskiem Tryzny, starościca bobrujskiego. Nauki chrześcjańskie, to jest sentencje z ksiąg Augustyna św. wyięte, przełożone przez Andrzeja Chryzost. Załuskiego, biskupa warmińskiego (Warszawa 1686 4to, Kalisz 1730 fol.). Soliloquia, medytacje i manuale tłumaczył wierszem polskim król Stanisław Leszczyński (Nancy 1745). S. Augustyn biskup hipp. w pięciu traktatach, z ksiąg jego wyjętych, wiernie na polski przetłumaczony, staraniem i kosztem Mateusza Kraszewskiego, opata kongregacji czerwieńskiej księży kanoników lateraneńskich (Warszawa 1759). Traktaciki: Manuale albo broń duchowna, o skrusze serca, o marności świata (Wilno 1760, Poznań 1770). Pod tyt. Pisma S. Aug., wydał rozmyślania i rozmowy duszy z Bogiem ks. Fr. Wawrowski (Gniezno 1852). O mieście Bożém, pierwszych ksiąg pięcioro, przełożył ks. M. Gładyszewicz (Kraków 1835). Wyznanie św. Augustyna przetłumaczyli: ks. P. Pękalski (Kraków 1847) i Michał Bohusz Szyszko (Wilno 1844 tomów 2). O kazaniu Pańskiem na górze, księgi dwie, tłumaczył L. R. (Leon Rzewuski, Kraków 1854). O prawdziwości religji katolickiej, podług św. Augustyna, wolnym przekładem napisał L. R. (Leon Rzewuski, Kraków 1853). Pięćdziesiąt Homilji (Poznań 1858). Niektóre homilje i kazania św. Augustyna (w liczbie 8) przełożył ks. Innocenty Krzyszkowski, trynitarz; drukowane są w Dziejach dobroczynności, wydawanych w Wilnie roku 1823 i 1824. Wujek w Postylli mniejszej pomieścił 8 kazań. W Pamiętniku rel. mor. (t. I) jest 6 ksiąg Spowiedzi i zdania wyjęte z dzieł św. Aug. przez M. Gniewosza (w t. 6 i 7). Rozmowy duszy z Bogiem, przekład z franc., tłum. ks. Clement (Warsz. 1860). Raguła św. ojca Augustyna, z łac. przetłum. przez pewnego kapłana zakonu kaznodz. (Warsz. 1818).
Augustyn (święty), pierwszy arcybiskup kantuaryjski (Dorovernum), znakomite zajmuje miejsce w historji nawrócenia ludów germańskich. Prace jego na wyspach Wielkiej Brytanji, wielce wpłynęły na utwierdzenie Ewangelji na stałym lądzie. Będąc opatem benedyktynów, założonych w Rzymie przez Grzegorza W., pod wezwaniem św. Andrzeja Ap., otrzymał od tego Papieża polecenie opowiadania wiary Anglikom. Wiadomo, że trzy plemiona potężnej konfederacji saksońskiej: Saksonowie, Anglowie i Jutowie, po pięćdziesięcioletniej walce, zdobyły Brytanję r. 449 po Chr. i odtąd kraj ten nazywał się niekiedy Saxonia transmarina. Lubo Anglowie stanowili tylko małe plemię, o którem nawet Gildas, najdawniejszy historyk bretoński, wcale nie wspomina, a przeciwnie Saksonowie byli najpotężniejszém plemieniem, dla odróżnienia wszakże Saksonji bretońskiej od Saksonji stałego lądu, nazwano ją w VI w. Anglją, a mieszkańców jej Anglikami, a potem Anglosaksonami. Grzegorz W., będąc jeszcze zakonnikiem, chciał sam opowiadać im naukę Chrystusa (ob. Anglosaksonowie), ale lud nie pozwolił mu opuścić Rzymu. Zostawszy Papieżem, postanowił spełnić dawne względem Anglów zamiary. Kupił wielu młodych An-
