pisać, dla lepszego powiadomienia biskupa o stanie parafji, ale ogłaszać ich nie mogą, bo nie mają powagi do ich wykonania. Syn. żmudzki 1636 r. karci nadużycia archidjakonów i przypomina im, że żadnej nie mają władzy nad osobami duchownemi ani świeckiemi, bo ta samemu tylko biskupowi przystoi. Pastoralis Rupniewskiego, bisk. łuckiego, oraz synod poznań. r. 1738 zakazują im wymierzać na duchownych kary pieniężne lub ceuzury. Lecz dziwna rzecz, bo ten ostatni, zapewne sam jeden tylko, pozwala im plebana ukarać suspensą, jeśli występek na to zasługuje; być może, iż rozumie o występku w prawie kanoniczném, karanym suspensą ipso facto. Wiele innych synodów naszych odejmuje archidjakonom jurysdykcję, coraz bardziej zmniejszając zakres ich działania. Synod wrocławski St. Karnkowskiego r. 1568 pozwala im jeszcze przeglądać ustawy bractw; mniej odpowiednie bractwa znosić lub zmieniać. Gnieźnieński, tegoż Karnkowskiego z r. 1583, poleca im dekanaty odnowić, w nich kościoły stosownie rozdzielić, oraz nauczyć i poinformować dziekanów o ich obowiązkach; warmiński, Hozjusza, każe, by ogłosili plebanom ustawy synodu, wykonania ich przestrzegali, niekiedy zbierali kongregacje proboszczów i nad ich postępowaniem czuwali. Prowincjonalne zaś Latalskiego i Gamrata przypominają przepis bulli Leona X, aby archidjakon rezydował przy swym kościele, gdyż w przeciwnym razie, po pół roku nieobecności, lub przez czas na synodzie oznaczony, ma utracić całoroczne dochody. Innych synodów przepisy odnoszą się do wizyt, które same tylko jeszcze, do końca przeszłego wieku, przy naszych archidjakonach pozostały, lubo i te rzadko przez nich odbywane były, gdyż biskupi często innymi wyręczali się prałatami. Nakoniec reszta obowiązków, jaka przy archidjakonach po soborze tryd. pozostała, przeszła zwolna do dziekanów, tak, iż po bulli r. 1818, zatarł się zupełnie ślad dawnych archidjakonatów, a obowiązki archidjakonów zupełnie ustały. Ob. Wizyty kanoniczne. X. Z. Ch.
Archierej (z grec. Ἀρχιερεῡς — arcykapłan). Dawny Kościół nie używał tego tytułu, niekiedy jednak dawał go samemu Zbawicielowi. U Greków i Rossjan używa się na oznaczenie członków wyższego duchowieństwa: patrjarchów, arcybiskupów i biskupów. Niższym duchownym tytuł ten nie służy; i dla tego nie należy go brać za jedno z nazwą archiprezbitera (grec. protopapa, protobresbyter, ros. protopop, protojerej).
Archiprezbiter. Tytuł archiprezbitera sięga IV w., i jak pierwszy z djakonów nazywał się archidjakonem, tak w łacińskim kościele pierwszy z prezbiterów czyli kapłanów nazywał się archiprezbiter, a u greków protoprezbiter, lub później protopapa. Zwykle był nim kapłan najdawniej wyświęcony, z pomiędzy duchowieństwa kościoła katedralnego; ale często, jak wykazuje Thomassin (De n. et v. Eccl. discipl. p. II. l. II. c. 3), biskup wybierał na archiprezbitera najznakomitszego z kapłanów, bez względu na datę jego wyświęcenia. Lecz to częściej się działo w kościele greckim niż w łacińskim, gdyż wielu Papieży wyraźnie zabroniło innego mianować archiprezbitera, jak najdawniejszego z księży. Obowiązki jego na tém szczególniej zależały, że zastępował biskupa chorego w odprawianiu uroczystego nabożeństwa, jak archidjakon zastępował go w zarządzie djecezji. Jednakże czwarty synod kartagiński daje archiprezbiterowi pewien udział w zarządzie, gdyż w kan. 17 mówi: ut episcopus gubernationem viduarum et pupillorum et peregrinorum non per seipsum; sed per archipres-
