dova, † 1598, byli prawdziwymi apostołami kraju. 2) Chiapas r. 1538 (teraz w Meksyku); drugim biskupem był nieśmiertalny Las Casas. Jego następca Casillas, dominikanin, był, podobnie jak poprzedni, wytrwałym obrońcą Indjan. 3) Nicaragua 1534 r. 4) Comayagua w Honduras r. 1539, początkowo do 1558 r. w Truxilla, 5) San Salvador r. 1843. 6) Costa Rica r. 1850 (podług Wittmanna II. 164 sqq.). Dzisiejszych 5 rzeczpospolitych stanowiło, pod panowaniem hiszp., kapitanat generalny Guatemala, a cząstkę vice królestwa Meksykańskiego. D. 21 Wrześ. r. 1821 ogłosiła Guatemala swoją niezależność, jednak bez krwi rozlewu. R. 1823 oddzieliła się od Meksyku, jako Stany Zjednoczone Ameryki południowej. R. 1833 rzeczpospolita ta zamieniła się na 5 oddzielnych rzeczpospolit, które 1842 r. związały się wspólnie traktatem zaczepno-odpornym. R. 1847 Guatemala odłączyła się od 4 innych, a od 1863 do 1865 wojnę ciągłą prawie pomiędzy sobą prowadziły. Kościół w tych zamieszkach krajowych ucierpiał wiele. R. 1831 zniesiono wszyskie zakony, z wyjątkiem betleemitów. Śluby zakonnic uznano za nieobowiązujące. R. 1835 postanowiono coroczne wizyty klasztorów zakonnic, celem przekonania się, czy nie ma tam której zakonnicy pko jej woli. Dobra kościelne zabrane, małżeństwo cywilne zaprowadzone, bulle papiezkie zakazane i t. p. Ale smutne takiego stanu rzeczy następstwa, skłoniły te państwa do zawarcia konkordatów ze St. Apostolską (od r. 1852 do 1864). Wszystkie te konkordaty były w tych krajach zgodnie przyjęte, z wyjątkiem Guatemali, gdzie duchowieństwo oparło się przeciwko niektórym jego punktom, a mianowicie przeciwko zniesieniu duchownego sądownictwa, w cywilnych i kryminalnych sprawach duchowieństwa, równie jak pko zagłosowanemu prawu, poddającemu duchowny zarząd dóbr kościelnych pod kontrolę władzy wykonawczej. Jenerał Carrera, opierający się dotąd głównie na duchowieństwie, widział się zmuszonym do ogłoszenia kankordatu, z dodatkiem dekretu, utrzymującego nadal jurysdykcję kościelną w sprawach cywilnych duchowieństwa i obiecującego uznanie duchownego sądownictwa w sprawach kryminalnych. Ludność, przeważnie katolicka, wynosiła w 5 tych państwach 2,650,000, z których biali wynoszą kilka set tysięcy, 1 milion Indjanie, a reszta mięszańcy. Religja katolicka jest uznana, jako religja państwa, choć inne wyznania mają zupełną swobodę. Każde państwo stanowi jedną oddzielną djecezję, pod metropolją Guatemala; parafii jest 318. Biskupi, z pomiędzy kandydatów odpowiednich, przedstawiają trzech prezydentowi rzeczypospolitej, a ten wybiera jednego, jak to dawniej praktykowało się we wszystkich hiszpańskich krajach Ameryki. Biskupi mogą swobodnie nowe erygować parafje, nowe kongregacje zaprowadzać i w ogóle zarządzać duchowieństwem podług prawa kanonicznego. Na sześć prebend kapitulnych nominuje prezydent, na inne biskup. Kandydatów na biskupstwo przedstawia Papieżowi prezydent. Mensa episcopalis wynosi dziś 6 do 10,000 pesos, t. j. do 54,300 fran. Dziesięciny pobiera duchowieństwo tylko w Guatemali. Jura stolae regulują biskupi, a mają być, podług konkordatu, tylko dopóty pobierane, póki rzeczpospolita nie opatrzy dostatecznego utrzymania dla duchowieństwa. Kościół ma prawo posiadania i nabywania własności na równi z każdą osobą cywilną; dobra kościelne ulegają ogólnym ciężarom publicznym. Do sądu duchownego należą tylko czysto duchowne sprawy. W sprawach duchowieństwa, toczących się w sądach świeckich, biskup deleguje, do sądu 2 i 3 instan-
