nała: cała Europa powstała pko Hiszpanji, domagając się oddalenia Alberoniego. Filip opuścił ulubieńca (5 Grud. 1719), a ten wśród licznych przygód i niebezpieczeństw musiał z kraju uchodzić. Klemens XI, Papież, z wielu powodów nań zagniewany, ustanowił kommisję dla rozpatrzenia jego sprawy; ale A. ukrywał się aż do śmierci Papieża. Za Innocentego XIII sprawa jego na nowo została rozpatrzona, ale na jego tą razą korzyść. Życie odtąd prowadził zamknięte i pobożne. Klemens XII wysłał go na legata do Rawenny, a Benedykt XIV do Bolonji, gdzie prawdziwym był dobroczyńcą ludności. Um. 1752 w Placencji, usunąwszy się poprzednio zupełnie od życia publicznego. Majątek swój oddał na tamtejsze kollegjum św. Łazarza, gdzie wychowywać się miało z jego fundacji siedmdziesięciu kleryków. Życie jego wydał w Rzymie 1756 markiz Ottievi. N.
Albert W., Błog., jeden z najuczeńszych dominikanów XIII w., ur. w Lauingen nad Dunajem (w król. Bawarskiém), ok. r. 1200, z możnej rodziny panów na Bollstädt. Jego życiopisarze opowiadają, że od młodych lat był tępego umysłu; lecz po wstąpieniu do zakonu św. Dominika (ok. r. 1221), uprosił sobie u N. Panny zdolności tak wielkie, iż potém był światłem swego wieku; na trzy lata przed śmiercią (zm. 15 Listop. 1280 r.) miały go te zdolności opuścić. Słuchał nauk w Padwie, Kolonji, Paryżu i na innych uniwersytetach. W zakonie, po śmierci jenerała Jordana, sprawował urząd wikarjusza jeneralskiego (1237—1238) i prowincjała w Niemczech (1254—1259); następnie, zniewolony (1260) przez Aleksandra IV Pap., był biskupem ratyzbońskim; lecz po trzech latach zrzekł się biskupstwa, a osiadł w klasztorze swoim w Kolonji, oddając się naukom i życiu zakonnemu. W Kolonji wykładał teologję i filozofję, z wielką dla siebie chwalą. Ś. Tomasz z Akwinu był jego uczniem. Albert, jeżeli nie genjuszem, to ogromem swej wiedzy przewyższał wszystkich współczesnych, a jego znajomość nauk fizycznych była powodem, że poczytywano go za czarnoksiężnika. On w wiekach średnich filozofji Arystotelesa nadał przewagę i rozpowszechnił przyrodnicze tego filozofa dzieła. Komentarze jego na dzieła Arystotelesa, wysoce są cenione (ob. Arystotelizm scholastyczny). Dzieła Alberta Wielkiego razem wydał Piotr Jammy, teolog, zak. dominik. w Lyonie (Lugduni) 1651, w 21 tomach in folio; ale nie wszystkie, bo wiele jest jeszcze nie wydanych, które wylicza Quetif (Bibliotheca Dominicanor. t. I, s. 179—183), a i z drukowanych nie które wypuszczone w onym zbiorze. Większa część tych dzieł odnosi się do djalektyki[1], fizyki i matematyki[2]; inne do teologji i ascetyki[3].
- ↑ De praedicabilibus. De 10 praedicamentis. De principiis. De interpretatione ll. II. De syllogismo simpliciter, seu priorum Analyticorum ll. II. De demonstratione, seu posteriorum Analyticorum ll. II. Topicorum libri octo. De sophisticis elenchis ll. II. Wszystkie te dzieła wyszły najprzód w Wenecji 1494 i 1500; powtórzone w tomie I Operum Alb. M. ed. Jammy.
- ↑ De physico auditu. De coelo et mundo. De generatione et corruptione. De Meteoris. De Mineralibus. De anima. Metaphysicorum Il. 13. Ethicorum Nicomachior. ll. 10. Politicor. ll. 8. De sensu et sensato. De memoria et reminiscentia. De somno et vigilia. De motibus animalium. De aetate, sive de juventute et senectute. De spiritu et respiratione. Speculum Astronomicum, przypisywane przez niektórych Rogerowi Bakonowi, a traktujące o książkach pozwolonych i zakazanych. De animalibus i t. d. Wszystkie w t. II—VI Operum Alb. M. ed. Jammy.
- ↑ Kommentarze na księgi: Psal., Thren., Bar., Dan., 12 Proph. min., 4 Evang. Sermones. Commentarii in B. Dionys. Areop., — in libros Sententiarum.
