Imię jego zachowało się w dzisiejszej prowincji Hadżar, której stolica El-Ahhsa leży przy odnodze Perskiej. Gesenjusz mniema, że Agareni są toż samo co Gerrheni, lud handlowy, którego stolicą była Gerrha nad odnogą Perską, w tém samém miejscu, gdzie dziś leży El-Ahhsa. To mnienanie odpowiada znaczeniu imienia agerim, zbiegi, ponieważ, według Strabona, miasto Gerrha miało być zbudowane przez zbiegów babilońskich; nazwa Gerrheni (od geraja, cudzoziemcy) było imieniem babilońsko-armeńskiém, a imię Agareni pochodzi od wyrazu arabskiego uciekać. Rabini uważają ich za potomków Agary, a późniejsze thargumim, za przodków narodu Węgrów (Hungari). (Wetzer). X. M. G.
Agareni. Tak zwano w VII w. niektórych chrześcjan apostatów, którzy zaparłszy się Ewangelji, przeszli pod chorągwie Mahometa, a na usprawiedliwienie swoje powstawali nędznemi konceptami przeciwko dogmatowi Trójcy Najświętszej. Moroni, Dizionario di erud. storico-eccl.
Agata św., panna i męczenniczka, o której wprawdzie nic nie mówią autentyczne akta pierwszych męczenników, zebrane przez D. Ruinarta; wszakże, według aktów łacińskich u Bollandystów, z drobnemi wyjątkami nader wiarogodnych, z któremi zgadzają się też dawne martyrologja i ojcowie Kościoła, św. Agata była chrześcjańską dziewicą, odznaczającą się wysokiém pochodzeniem, urodą i pobożnością. Za czasów Decjusza, cesarza, wydana była przez 30 dni w Katanie, w Sycylji, nierządnej kobiecie i jej dziewięciu córkom, które wszelkiemi sposobami starały się ją zniewolić dla rządcy Kwincjana, gwałtowną zapalonego ku niej namiętnością. Zawiedziony w swych ohydnych oczekiwaniach, gdy dziewica była niewzruszoną, skazał ją na najokrutniejsze męki: chłostano ją, pieczono jej boki blachami rozpalonemi, szarpano kleszczami, wreszcie obcięto jej piersi. Wtedy dziewica zwracając się do Kwincjana, w pobożném uniesieniu zawołała: „Bezbożny i okrutny tyranie! nie wstydże tobie obcinać takie piersi, jakie ssałeś u twej matki?” — Cudownie uleczona w więzieniu, poddaną była nowym mękom: tarzana na szkle potłuczoném i żarzących się węglach, um. r. 251, według Bollandystów. Pamiątkę jej obchodzi Kościół d. 5 Lutego. Hymn Papieża Damazego o jej męczeństwie, w IV w. ułożony, jeśli rzeczywiście jego jest dziełem, byłby najdawniejszém świadectwem o św. Agacie. Zamieszczone w brewjarzu lekcje 2 nokturnu, oraz antyfony i responsorja o św. Agacie, wyjęte są ze starożytnych aktów łacińskich. Katana i Palermo spierają się pomiędzy sobą, że są miejscem urodzenia świętej. Jest ona patronką Katany i innych miast sycylijskich, od wybuchów Etny. (Schrödl.) J.
Agata Św. (błog. chleba). W dzień św. Agaty p. i m., jest zwyczaj w Polsce poświęcania chleba i wody. Forma tego poświęcenia znajduje się w Rytuale piotrkowskim, na ostatniém miejscu, w dziale benedykcji. Odbywa się ono we mszy św. „de festo”, jak mówi rubryka Rytuału, t. j. we mszy o św. Agacie, w kanonie, a raczej ściśle biorąc, na samym końcu kanonu, przed wymówieniem tych słów: Per quem haec omnia... Być może dla tego w tém miejscu, że niegdyś po słowach: largitor admitte, poświęcano przy ołtarzu owoce. W tém też miejscu kanonu poświęcają biskupi Oleum Infirmorum; a miarkując z rubryki Pontyfikału, należałoby i kapłanowi, zabierającemu się do poświęcenia chleba i wody, przyklęknąć przed N. Sakramentem, cofnąć się na prawo, z racji, że pokropienie na końcu wymaga ręki otwartej, obmyć palce nad innym kielichem lub naczyniem
