Strona:PL Modrzewski-O naprawie Rzeczypospolitej 152.jpg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została uwierzytelniona.

To pierwsze wydanie krakowskie nie zawiera wszystkiego, co tytuł zapowiada. Brak w nim mianowicie dwu ostatnich ksiąg: o kościele i o szkole. Zostały one usunięte już podczas tłoczenia, wskutek starania duchowieństwa.
R. 1554 wychodzi wydanie drugie w Bazylei; zawiera ono wszystkie pięć ksiąg, t. j. łącznie z księgą o kościele i o szkole, tudzież apologję, czyli obronę tych ustępów w księdze o kościele, które, poznane w rękopisie, najbardziej były atakowane.
Miarą poczytności pism Modrzewskiego wogóle, a dzieła „O naprawie rzeczypospolitej” w szczególności, służyć może to, że już w lat pięć, 1559, ukazuje się również w Bazylei zbiorowe wydanie dzieł Frycza w 3 tomach. W tomie I (od str. 1 do 392) mieści się całkowite w pięciu księgach dzieło De Republ. Emendanda. Pozostałe tomy zawierają pisma teologiczne i polityczne przed r. 1559 napisane lub ogłoszone. Rychło też po ukazaniu się oryginału pojawiają się przekłady: 1. niemiecki przez Wolfganga Wyssenburga („Von Verbesserung des gemeinen Nütz V Bücher”) w Bazylei r. 1557; przekład ten zawiera, podobnie jak oryginalne łacińskie wydanie krakowskie z r. 1551, wbrew tytułowi, tylko trzy księgi; 2. francuski, o którym "Frycz wspomina dwukrotnie a mianowicie w trzeciej Sylwie i w Narratio simplex rei novae; 3. hiszpański, który pozostał w rękopisie, przechowywanym w Bibljotece Wiedeńskiej, zawiera tylko przekład księgi o wojnie; 4. polski, dokonany przez Cyprjana Bazylika ukazuje się r. 1577 w Łosku, folio kart 144; zawiera tylko ksiąg czworo (z pominięciem księgi o kościele).
2. Plan dzieła (patrz dr. Kot „Wpływ starożytności klasycznej na teorje polityczne Andrzeja Frycza z Modrzewa”) jest następujący:

Życie świeckie wewnątrz państwa Ks. I. obyczaje
" II. prawa
zewnątrz państwa " III. wojna
Życie duchowe: " IV. kościół
Staranie o przyszłe pokolenia: " V. szkoła.

Najobszerniej traktuje autor o obyczajach, uważając je za podstawę praw i dobrego, uczciwego (t. j. szczęśliwego) współżycia obywateli. Rzecz o obyczajach jest dwa razy obszerniejsza od księgi o prawach i o wojnie, bardzo krótki jest rozdział o szkole. (Rozdział o kościele w wyd. naszym został pominięty).