tymczych, może bydż iedném z naydogodniéyszych zrzódeł z którego czerpaćby można, na czém schodzi mu ieszcze; bo któryż to język iest tak bogaty, tak dokładny i doskonały, żeby mu tu i owdzie czegoś w tem nie brakowało, czém zaszczycaią się inne? W Słowiańszczyznie osobliwie, czego iednéy mowie nie dostaie, tém druga celuie. Azaliż więc nie przyzwoiciéy nam, przyswoić pokrewne i pobratymcze słowa, niżeli nadstawiać Łaciną , Niemczyzną, Francuzczyzną, Włoszczyzną? Na słowo Kontent n. p. znayduie się w Kraińskim, Windyyskim, Slawońskim, Kroatskim zadovolny, niby to, że komu do woli zadosyć uczyniono; kontenteca po Windyysku sadostnost, po Kroatsku zadovòlnoszt, zadovolschlna; kontentować, ukontentować, po Windyysku sadovoliti, sadovoljati, sadostiti, sasititi, dopokojati, pomirnati; po Kroatsku zadovólyujem, po Ross. довольствовзть, удовольствовать, w Cerkiewnym доволить: - Na słowo dach, żywcem Niemieckie Dach, znayduie się w Czeskim kryt, krytka, krow, od słowa kryć ; Sr. 1. czjecha, czecha, (porównay strzecha krew (od krycia); Sr. 2. tschecha, kschulu, kschuwo, kschicho Crn. stręha, streiha; Vd. streha; Cro. sztroha , sztrossina, krou, krov; Dl. sztruha ; Bs. krov, strehha; Rg. kroov, pokròv, strêha; Slav. kròv; Ross. стрѣха, кровхя, кышкa, палуба; Eccl. кровъ, покровъ, зда, здо, стропъ; z tych wszystkich możeby się nam naylepiéy zdało Czeskie kryt, krytka, ponieważ słowa strzecha, strop, pokrowiec, poszły iuż u nas na insze znaczenie. — Podobnież na wyrazy budować, budynek, dom, mur, i na niezliczoną liczbę podobnych makaronizmów, znayduią się starożytne słowa Słowiańskie; niechby tylko pisarze nasi klassyczni, w których pismach naród smakuie, przystosowawszy takie słowa do geniuszu ięzyka Połskiego, zwolna ie wprowadzali. — Nad to w samém nawet składaniu i formowaniu słów znaleźć można gdzie niegdzie rzucone po obszernéy Słowiańszczyznie ziarnka, godne przeniesienia do naszéy ziemi. Osobliwszéy w tym względzie uwagi godzien starodawny Cerkiewny, a po nim Rossyyski, dyalekt, który przez ścisły związek wiary z Grekami, i częste tłumaczenie OO. SS. Greckich, przejął zupełnie tok skladania słów Greckiego ięzyka, co w czasownikach szczególniéy się okazuie. Greckie ἐυηθης dobroobyczayny, w Cerkiewnym доброобычный, ztąd czasownik доброрбычуствую , Gr. ἐυηθέω, iestem dobrych obyczaiów. Zakon, w znaczeniu prawa legis, składa w Cerkiewnym благозаконїе niby to *dobropρawie recta legum constitutio, Gr. ἐυνομία, ztąd przymiotnik благозаконный Gr. ἐυνομος, czasownik zaimkowy reciprocum благозаконюся, Gr. ἐυνομέομαι, bonis legibus regor, czasownik czynny благозаконствую, благозаконю Gr. ἐυνομέω bonas leges fero. — W tymże dyalekcie odkryłem nawet zakończenie odpowiadaiące w znaczeniu, Łacińskiemu imiesłowowi przyszłego czasu słowa biernego, participio futuri passiui, tudzież Gerundio iako to amandus, legendus, amandum est, legendum est; tak n. p. concedendum est trzeba dopuścić, w Cerkiewnym попустително; concedendus maiący bydź dopuszczonym попустительный, w Polskim zaś *dopuścitelny znaczyłoby raczey, mogący bydź dopuszczonym, gdy zakończenie na —lny u nas poszło na oznaczenie możności possibilitatis; za tym wypadałoby, na owo wyobraźenie konieczności i potrzeby, o innym od tego odmiennym zakończeniu pomyśleć.
Lecz pomimo tego wszystkiego ieszcze w tym zbiorze odkryie czytelnik nieiednę ciekawą osobliwość Słowiańską. Pomiiam tu stosunki zczególnieysze, w frazesach, czyli sposobach mówienia, że Polak n. p. mówi: „ięzyk i do Rzymu doprowadzi”: Rossyanin: языкъ и до Кїева доведетъ; bo Rossyanin, nie maiąc związku z Rzymem, kła-
