Strona:PL JI Kraszewski Listy z zakątka włoskiego from Biesiada Literacka Y 1886 No 16 page 245 part 1.png

iż w łonie społeczeństwa, niedawno jeszcze skrzepłego i mało się poruszającego, poczyna się proces nowy, mający tworzyć grupy, które wydzielają się z masy ogólnéj, same chcąc czuwać nad warunkami swojego bytu. W drobnych grupach jest wyraz wieku, gdy w tworzeniu się olbrzymich całości trudno jest postęp lub drogę do niego upatrzeć.
 Życie to w mniejszych ogniskach się rozbudzające, dziennikarstwo prowincyonalne, wystawy lokalne, teatry, tworzenie się samoistnych stowarzyszeń dla handlu, przemysłu, rolnictwa, rozpowszechniania oświaty — zwiastują erę nową. Nie można zaprzeczyć, że w formach w jakich się tu objawia praca społeczna, daje się widzieć analogia wielka z wytworzonemi gdzieindziéj, tak że możnaby o naśladownictwo posądzić. Chociaż życie się nie naśladuje ani zapożycza... wszędzie stan podobny wyradza też same lub podobne do siebie fenomena.
 Większe dzienniki nasze powinnyby zwrócić baczniejszą uwagę na tych młodszych braci; decentralizacya dziennikarska, literacka, na którą chcielibyśmy ściągnąć oczy – nie jest fenomenem osamotnionym i tłumaczy się wyżéj wspomnionemi usiłowaniami do podźwignięcia o własnych siłach interesów grup pojedyńczych... Myliłby się, ktoby w tém upatrywał dążność do rozbicia, rozproszenia i walki o byt, którą dziś widzieć chcą wszędzie; symptom to tylko przygotowujący organizm przyszłego społeczeństwa, które z grup sympatycznych, dobrowolnie skupionych składać się musi. Związek z sobą takich drobnych całości jest zadaniem przyszłości, a przynajmniéj pewnego okresu, który ją ma zgotować...
 W związku z tym objawem decentralizacyi jest na polu literatury ożywione badanie i zwrócona szczególniéj baczność na gwary, dyalekta, właściwości językowe rozmaitych prowincyj, zakątków, obszarów – jako to: mazurów, kaszubów, miesz-