Strona:PL Gloger-Encyklopedja staropolska ilustrowana T.4 423.jpg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została uwierzytelniona.

Notarjusz — notarius.
Oboźny — castrametator.
Opat — abbas.
Pisarz — scriba w niższem, notarius w wyższem znaczeniu.
Piwniczy — cellarius.
Poborca — exactor.
Podchorąży — subsignifer, vicarius vexilliferi.
Podczaszy — pincerna, pocillator; podczaszyna — uxor, coniux pocillatoris; podczaszyc — filius pocillatoris; podczaszanka — filia pocillatoris.
Podkanclerzy — vice-cancellarius.
Podkomorzy — succamerarius.
Podkoniuszy — subpraefectus stabuli.
Podsędek — subjudex.
Podskarbi — thesaurarius.
Podstarosta — vice-capitaneus.
Podstoli — subdapifer.
Podwojewodzy — vice-palatinus.
Poseł — legatus.
Prymas — primas, princeps archiepiscoporum.
Pułkownik — colonellus.
Rachmistrz — calculator.
Rajca — consul, vir consularis.
Referendarz — referendarius.
Regent — regens.
Regestrant — registrator.
Regimentarz — regimentarius.
Sekretarz — secretarius.
Senator — senator.
Sędzia ziemski — judex terrestris.
Sędzia grodzki — judex castrensis.
Skarbnik — thesaurarius.
Sołtys — scultetus, sołectwo — scultetiae.
Stanowniczy — hospitiorum militarium designator.
Starosta — capitaneus.
Stolnik — dapifer.
Strawnik — convictor.
Szambelan lub podkomorzy królewski — camerarius.
Wice-gerent — vices-gerens.
Włodarz — vlodarius.
Wojewoda — palatinus.
Wojewodzic — palatinida.
Wojski — tribunus.
Woźny — ministerialis lub praeco, woźny jeneralny albo jenerał na całe województwo — generalis ministerialis.
Wójt miejski — advocatus, praetor.
Żupnik — zuparius, salinator, praefectus salinarum.

Ks. Franciszek Jezierski, ostry krytyk wszystkich przestarzałych urządzeń Rzplitej, tak pisze za czasów Stanisława Augusta o urzędach tytularnych: „Co zaś jest poniżające rozum i prawdę w nałogu rządu krajowego i w przyjętym mniemaniu, to zapewne to, że nic nie znaczące urzędy są w poważaniu, a istotnie potrzebne, w których sprawowaniu zawisło bezpieczeństwo interesów publicznych (jakim jest urząd trzymających pocztę), są zaniedbane w znaczeniu”. Pierwsze spisy senatorów tak koronnych jak litewskich ułożył Niesiecki („Korona Polska”, 4 tomy, Lwów, 1728 — 1743, wydana powtórnie przez J. N. Bobrowicza p. t.: „Herbarz polski Kaspra Niesieckiego S. J.” 10 tomów. Lipsk 1839 — 1846). Lelewel, dopełniając Niesieckiego, ułożył spisy kasztelanów drążkowych (podane w wydaniu Niesieckiego u Bobrowicza), nadto ułożył spisy wojewodów i kasztelanów średniowiecznych („Polska i rzeczy jej”, t. IV, [IX] str. 155 — 218). Prace Niesieckiego i Lelewela z małymi dodatkami przedrukował w swoim herbarzu Czarnecki (Gniezno, 1875 — 1881). Największą wartość mają na tem polu Juljana Bartoszewicza „Tablice historyczne” druk w Bibljotece Warsz. od r. 1860 — 1865, a mianowicie: Cześnicy, Podstolowie, Krajczowie, Podczaszowie, Stolnikowie, Koniuszowie, Kuchmistrzowie, Miecznikowie, Chorążowie i Pisarze wielcy. Nadto pomieścił Bartoszewicz w Encyklopedyi powszechnej spisy: Hetmanów, Kanclerzy i Wojskich. Brak źródeł nie pozwolił mu potężnej tej pracy wykończyć. Jul. Błeszczyński, znakomity swego czasu heraldyk w Warszawie, ułożył „Spis senatorów i dygnitarzy koronnych (świeckich) W XVIII wieku, wydrukowany jako dodatek do 3 tomu „Monografii historyczno-genealogicznych” Stan. Kossakowskiego (Warszawa, 1872 r.) i stanowiący 3-cią część tego tomu. Roman Maurer opracował: „Urzędnicy kancelaryjni Władysława Jagiełły” (Warszawa, 1877 r. odbitka z Bibl. Warsz.). Następnie wydał w Brodach r. 1881 „Urzędnicy kancelaryjni królów polskich z lat 1434 — 1506” i znowu w Brodach r. 1884: „Urzędnicy kancelaryjni książąt i królów