Strona:PL Eliza Orzeszkowa-O kobiecie 149.jpeg

najmniéj mogła mieć własną swą racyą bytu. Wtedy-to, w czasie modyfikujących się albo zmodyfikowanych ról kobiety i wyobrażeń o niéj, rozkaz, wydawany kobiecie, umierania wraz z mężczyzną, zmienił się w udzielaną jéj radę, mus ustąpił przed dowolnością. Kobiety szły za mężami swymi na stos gorejący, jeżeli dobrowolnie zażądały tego; w przeciwnym razie Rig Veda (obrządkowa księga Wedyjska) śmiertelny akt ten zastępować rozkazywała jego udaniem. Kobieta wstępowała na stos, na którym złożono zwłoki jéj męża, lecz ztamtąd wzywano ją do powrotu następnemi słowy: „Powstań, kobieto, i wróć do świata żyjących; poszłaś za tym, który niegdyś podał ci rękę i uczynił cię matką. Spełniłaś tém powinność swą względem małżonka swego, wróć do nas!“
 Kobieta wracała, a że czyniła najogólniéj, dowodem tego jest zapisane w Manusowéj księdze prawo, rozkazujące wdowie, aby podległą była synom swoim. Prawa stanowione są dla ogółu, nie zaś dla wyjątków.
 Dowolność owa w wyborze śmierci lub życia, zrodzona w epoce postępu, przetrwała i nadal, lecz tylko pozornie. Epoka zastoju, odznaczająca się zwykle i wszędzie ślepą prawowiernością, czyli niewolniczém przywiązaniem do najdawniejszych, więc najbardziéj przeżytych, form bytu, wytworzyła dla owdowiałéj kobiety społeczne położenie i psychicz-