Strona:PL Edward Abramowski-Pisma T.2 055.jpeg

jektywizowaniem świadomości innych ludzi, jest zarazem zobiektywizowaniem naszej własnej i przez to doskonale dla nas dostępnem, swojskiem. Jest ono tym przedmiotem, w którym świadomości różnych osobników objawiają swoją tożsamość, w którym „ja“ myślące każdego człowieka samo siebie odnajduje. I to stanowi najistotniejszy atrybut społecznego zjawiska. Wszędzie indziej, w świecie objektywnym, czujemy pewną obcość, niedającą się przeniknąć i zbadać, zaporę niedostępnej „rzeczy samej w sobie“; tutaj zaś tą „rzeczą samą w sobie“ — w objekcie utajoną, jest nasze własne „ja“ i dlatego możemy wchodzić w tak intymny stosunek ze zjawiskiem społecznem, czuć się jak u siebie w całej dziedzinie życia społecznego, podczas gdy ciemna istota zjawisk fizycznych, otaczającego świata przyrody, pozostaje zawsze zagadkową i najzupełniej obcą dla odczucia naszego, bez względu na całą dokładność, do jakiej w poznaniu tego świata dojść możemy.
 To więc, co odnajdujemy na dnie każdego zjawiska społecznego, jest to istota myśląca człowieka, ta jedyna rzeczywistość metafizycznej natury, która, nie będąc zjawiskiem, jest jednak najbardziej dostępną, najbliższą poczuciu naszemu.
 § 20. Objawienie się tego jądra zasadniczego zjawisk społecznych, tej prawdziwej substancji świata ludzkiego, stanie się dla nas jaśniejszem, gdy zwrócimy uwagę na ten fakt, że tylko apercepcja uspołecznia zjawiska. Socjologowie są bliscy tego pojęcia, gdy mówią, że „społeczeństwo jest systemem celowo zorganizowanym, całością, nie zaś sumą swych składników“.
 W bardzo prymitywnej formie spotykamy już u Kanta teleologiczne traktowanie historji (w jego dziełku: Idee zu einer allgemeinen Geschichte). Pełne zaś rozwinięcie zasady celowości, jako klucza do wszystkich nauk społecznych, dokonanem zostało w naszych czasach przez Iheringa. Postawiona jednak przez niego zasada, opiera się na mylnem pojmowaniu psychologji. Dla Iheringa zakres celowości jest tak szeroki, jak zakres czynności psychicznych. Zasada celowości: „niema czynów bez celu“ jest równie powszechną dla świata psychicznego, jak zasada przyczynowości: „niema faktu bez przyczyny“ — dla świata zjawisk fizycznych. Ruch gąbki,