gustu i sposobu zapatrywania się), a więc języki „sztuczne”, stojące na równi z innemi językami „sztucznemi”.
Obok zwolenników języków „żywych”, obecnie istniejących i szeroko rozprzestrzenionych, mamy także amatorów wskrzeszenia języków „martwych” i nadania im roli pośredników międzynarodowych, w rodzaju tego, jak to łacina średniowieczna jednoczyła w jedną społeczność językową wszystkie narody Europy zachodniej (nawiasem mówiąc, nie narody, ale tylko nieznaczną ich cząstkę uprzywilejowaną, oddychającą powietrzem bądź to klasztorów, bądź to szkół, bądź też kancelaryj).
Tu jeszcze mała uwaga. Mówić o „życiu” i „martwości” języków jestto dowodzić, że się nie rozumie istoty języka. Każdy język jest „martwym” dla tych, co go nie znają. Kto zaś pozna i osiedli w swej głowie grecki, łacinę, starohebrajski, sanskryt i t. p., ożywia je tak samo, jak wszelki tak zwany język „żywy”.
Poza tem nie ulega wątpliwości, że owe języki „martwe” nie nadają się do oddawania naszych pojęć i wyobrażeń nowoczesnych, a w swym składzie i budowie przedstawiają takie same „wady” i „usterki”, takie same „wyjątki”, takie same przeżytki rozmaitych nawarstwień, co i inne języki. Ażeby więc z nich zrobić łatwe do manipulowania organy porozumiewania się międzynarodowego, należałoby je przerabiać i upraszczać, czyli zamieniać je na języki mniej więcej sztuczne.
Jeżeli więc istotnie chodzi nam o język wszechświatowy, język międzynarodowy, łatwy do przyswojenia go sobie przez różne warstwy ludności, t. j. nie tylko przez wybrańcow losu z dużą ilością wolnego czasu, ale także przez ludzi pracy nieustającej, musimy uciec się do zasadniczego wymagania języka „sztucznego”, znacznie uproszczonego, opartego na uznaniu jednostajnych typów formalnych, bez żadnych „wyjątków”.
O stosunku społeczeństw, jako całości zbiorowych, do kwestyi języka pomocniczego międzynarodowego nie może być właściwie mowy. Społeczeństwa dotychczas wcale się jeszcze o tę kwestyę nie troszczą.
