Strona:PL Blaise Pascal-Myśli 014.jpg

złamać wyznawców ani ugasić ich zapału; mimo iż rozproszeni chwilowo, utrzymali tem większą spójnię duchową.
 Niebawem przyszły nowe próby. Sorbona, a później i papież, potępili, wskutek zabiegów przeciwników jansenizmu, pięć twierdzień zawartych w dziele Augustinus. Janseniści, nie mogąc, pod grozą herezji, sprzeciwić się wyrokowi, zajęli takie stanowisko: uznali, iż twierdzenia te są, jako takie, godne potępienia, ale przeczyli stanowczo, jakoby znajdowały się one w dziele Jansenjusza. (Wedle Bossueta, nie znajdują się tam dosłownie, ale są duszą książki.) Kiedy wreszcie, chcąc ich przyprzeć do muru, zredagowano formularz potępiający pięć twierdzeń i każdy duchowny lub zakonnik obowiązany był go podpisać, Port-Royal oparł się stanowczo, przyczem żeńska jego gmina okazała najwięcej hartu i stanowczości. W r. 1660 zamknięto ich szkoły, rozpędzono spowiedników, nowicjuszki; Arnauld (brat ksieni Port-Royalu), główny rzecznik oporu, musi się ukrywać; de Sacy’ego, kapelana zakonnic, uwięziono. Odtąd, Ludwik XIV-ty, którego absolutyzm nie znosił oporu, zachowa trwałą niechęć do tej upartej gminy; a niechęć ta będzie rosnąć, zmieni się w nienawiść i prawdziwą zmorę. Wreszcie, na schyłku jego panowania, w r. 1710-ym, Port-Royal des Champs zburzono, kaplicę zrównano z ziemią, nie oszczędzono nawet grobów. Odtąd, jeżeli jansenizm przetrwał, to w postaci zwyrodniałej, bardzo dalekiej od idei pierwszych swych budowniczych.
 Otóż, w czasie najgorętszej walki, w okresie sporu o „pięć twierdzeń“, kiedy pozycja Port-Royalu zdawała się beznadziejna, gmina ta zyskała niespodzianie potężnego szermierza, który, wystąpieniem swojem, nie rozstrzygnął wprawdzie zwycięstwa na jej korzyść, ale zadał ciosy jej wrogom, utrwalając zarazem na wieki przemijający przedmiot tych sporów. Kontrowersje te, napozór czysto teologiczne, wzbogaciły także piśmiennictwo francuskie o dwa dzieła, które stały się niespożytemi jego pomnikami. Szermierzem tym jest Pascal, a dzieła jego to „Prowincjałki“ i poniekąd Myśli.