wilkołak, od 15. do 18. wieku wyłącznie wilkołek, wilkołkowie; ‘człowiek odmieniający się w wilka’ (niem. Währwolf, dosłownie: »mężowilk«, grec. lykanthrōpos); odwieczny przesąd słowiański, zapisany już w 5. wieku przed Chr. przez Herodota o Neurach (p. nur). Ogólnosłowiańska forma inna: wlkodlak, t. j. ‘mający wilczą sierść’ (dlaka; stąd nazwa prusko-litewska ‘niedźwiedzia kudłatego’, tlakis, lit. łokis); nasza zdaje się zdrobniałą od *wilkoł (urobione jak mozoł, warchoł, wierzchoł,?), jeżeli to nie przeróbka dowolna niezrozumiałego wilkodłak.
wiła, ‘błazen, szalbierz’; wiłować, ‘błaznować, szaleć’; nawilał, ‘oszalał’; wyraz od 17. wieku zapomniany; lit. wilti, wiloti, ‘oszukiwać’. U Słowian zachodnich oznaczał tylko tego, ‘co od rozumu odszedł’; u południowych (na Bałkanie, głównie u Serbów; powtarza się i u Słowaków) wiłą nazywa się ta, ‘co odbiera rozum, czaruje’: rusałka, duch gór i lasów, nimfa wodna i polna, wabiąca, jak rusałka, do swego »koła« (tańca), piękna, niebezpieczna, opiekująca się bohaterami, ale i mściwa. Któreż z obu znaczeń pierwotne? Za ‘nimfą’ przemawiają źródła cerkiewne, co od 11. wieku tylko o wiłach - rusałkach prawią; u zachodnich Słowian, co pierwotną wiarę pogańską rychlej i doszczętniej utracili, mogła nazwa przyróść do tego, ‘którego wiły oczarowały, urzekły, co szalał od nich’. U nas dorobiony i męski wił, jak strzygoń do strzygi. Por. czes. wilný, ‘lubieżny’, bułg. wilněja, ‘szaleję’, serb. wilowniak, ‘rozpustnik’.
wina, ‘kara (sądowa)’, ‘poena’, i ‘zarzut’, od 14. wieku: »dawa winę«; winić, obwiniony; prze- i zawinić; winny, niewinny; uniewinniać; winować, winowaty; winowaćca, a z tego winowajca; znaczeniowo odbiega zupełnie powinowaty (niby należący do winy, bo za winnego cały ród odpowiadał i kary ponosił?). Prasłowo; u wszystkich Słowian tak samo; cerk. wina, powinĭn (nasze powinien, powinność), winowat, winowĭn (nasze winownik). Prus. etwinut, ‘usprawiedliwić’, lit. waina, ‘wada’, wainoti, ‘oskarżać’.
winda, windować; winduga i binduga, ‘miejsce składowe’; od 16. wieku; z niem. Winde, winden, co we związku z wenden, ‘obracać’, wandeln i wandern, ‘wędrować’.
wino, krzak, owoc i napój; winny (‘smaku wina’); winnica; winiarz; win(i)ówka; winorośl, winogrona, winogronowy, winograd (‘winnica’ i ‘krzew winny’, z »winohradu grona«, Potocki). Prasłowiańska pożyczka z łac. vīnum, rozeszła się od Bałkanu; cerk. wino, winograd, ‘winnica’, ‘łoza’; winograd niepolskiem ra zdradza czecha, winobranie również czeskie? Na Rusi winó, ‘wódka’, winokur, ‘gorzelnik’. Ale jabłka winniczki w 16. wieku windliczki się zowią, więc nazwane od jakiejś miejscowości (jak borsztówki, japurty)?
winsz, winszować i wińczować, od 16. wieku ogólne, z niem. wünschen, Wunsch, poprzez czes. winsz, winszowati, od pnia wen- (p. większy, Wenedzi).
wint, z Rusi, wintowy; wintówka; i o grze ‘wiście’, i o ‘strzelbie’; nazwa strzelby od wintów, ‘śrub’, z niem. Gewinde.
wiodro; prasłowo, dziś zapomniane, o ‘jasnej pogodzie’, w biblji o ‘gorącu’ (»upalenie«, Leopolita); cerk. wedr, ‘jasny’, serb. wedriti se,
