północno-amerykańskiego procyon lotor i viverra genetta (franc. genette, wkońcu z arab.; stąd ruskie jenoty), nazywającego się po niem. Schupp; z Schuppenfelle nasze szopy; nazwa niem. od właściwości tego zwierzęcia (schuppen).
szor, szory, o ‘uprzęży’: »układać konia do szoru«, »świetny szur«, Potocki; od nas na Ruś; z niem. schirren, anschirren, Geschirr, dawne giscirri, nieznanego początku.
szorc, ‘fartuch, famurały’, w 16. wieku; z niem. Schurz, Schürze; z Schurzfell poszedł szurcfał, szorsfał; co do szorctuch, p. szarstuch. Słowa niemieckie, jak i kurz, ‘krótki’, wszystkie z łac. curtus, ‘krótki’, albo excurtare, ‘skracać’.
szorować, szurować, jak w czes., dziś o ‘myciu’ (naczyń, podłogi), dawniej o ‘czyszczeniu zbroi’: »pancerze szorują«; »wiatry szorujcie liściem«, »gałąź szyję szoruje«; szor, ‘nawała’; z niem. scheuern z franc. écurer z łac. excurare, niby ‘zamiatać’. Inne jest szorulec z Schürholz, r. 1526 szerolc, i szorsztyn, z Schornstein, ‘komin’, oba z niem. schürn, ‘niecić ogień’.
szorstki, od sierść (p.), por. nasierszały, ‘najeżony’; i na Rusi właśnie sz- częste, wobec cerkiew. srchŭk, ‘szorstki’, serb. nakostrijesziti, ‘nasierszeć’ (z przedrostkiem ko-); małorus. szerechatyj, rus. szerszawyj, szerochowatyj, ‘szorstki’, szorosz, ‘szorstkość’; sz- zamiast s- mamy i w szerszeń, co od tegoż nazwany. Prasłowo; lit. sziurksztus (i sziurgżdus), ‘szorstki’, szerszas, ‘mrowie’, dawne niem. hursti, o ‘czubie’; więc nasze szorstki z *si(e)rstki.
szos, z niem. Schoss w tegoż różnych znaczeniach; w 14. do 16. wieku o ‘podatku’: »kto nieprawie szosuje«, ‘nierzetelnie podatki płaci’; szosik, w 16. wieku, ‘pęd, gałązka’; dziś szosy, ‘poły u fraka’, niem. Schösse; szos, ‘podatek’ (franc. écot) i ‘pęd’, od niem. schiessen« (‘strzelać do góry’, beischiessen, ‘dokładać’). Inne szosa (lub szos) o ‘drodze’, z franc. chaussée z łac. calceata, niby ‘wapnem nałożona’.
szpada, szpaga w 16. wieku (od nas rus. szpaga), z włos. spada, grec. spatha (cerk. spata) w nazwach wysokich urzędników: protospatharios.
szpadel, szpatel r. 1564, szpadla, szpachla, ‘łopata’, ale i o ‘instrumencie balwierskim’: »w ranie szpadlem gmerać«; z niem. Spatel i Spachtel.
szpagat, z włos. spago, ‘sznurek’.
szpak, szpaczek, szpaczy; szpaczkować, szpaczkarz, ‘figlarz’, »szpakami karmiony«, o ‘francie’; nazwa prastara, r. 965 po raz pierwszy przez Araba u Słowian (zachodnich) wymieniona, istotnie tylko u nas i u Czechów znana; od nas na Ruś przeszła (ogólniejsza tego ptaka nazwa, p. skorzec, u nas rzadka: niema jej u Stanka; »szpak, co ji skorcem zowią«, r. 1584); stąd wzięte niem. Spatz (jak nazwy czyża, szczygła), ależ ‘wróbla’ oznacza. Stąd nazwa włosów ‘siwawych’: szpakowaty, »siwe konie szpakowate«, a potem i o ludziach: »szpakowata broda«.
szpaler, szpalera, dawniej ‘opona’; dziś o szpalerach ogrodowych, szpalerach publiczności; ale języki romańskie (włos. spalliere, franc. espalier, z łac. spatula, o ‘plecach’) nie znają znaczenia ‘opon’, tylko ‘oparcia’, ‘ściany tylnej’.
szpar, szpara, ‘szczelina’: »przez szpary patrzyć«; szparka; czes. spára; u nas i u Czechów szp- i sp-;
