książki«, mówi Ungler o sobie r. 1531 i częściej, gdy dziś tylko bieliznę prasują żelazkiem.
prask, ‘raz, uderzenie’, prasnąć, prasknąć, praskać, »prask o ziemię«, »na prask ugodzić«, ‘przychodzić na raz, niebezpieczeństwo’; praszczęta, ‘plagi-szpicruty w wojsku’, kiedy »dragona na brzozowe pręty goniono przez szeregi, co zową praszczęty« (Potocki); »siedzę jak na praszczętach«. Słowo prasłowiańskie: cerkiewne praskawica (‘okrzyk na przestraszenie wroga’), prask, ogólnie o ‘okrzyku’, chorw. praskawica, ‘bomba’, prasnuti, ‘trzasnąć’, czes. praskot, praskacz, ‘bicz’, prasztiti, ‘palnąć’; w litewskiem postaci z r niema, są podobne z l, por. więc nasze plaskać, plasnąć.
prasoł, ‘przekupień soli’, »jatki prasolne« (‘budy solarzy czy solników’), prasolstwo; tak samo na Rusi, skąd do nas nazwa przybyła, r. 1451 po raz pierwszy wymieniona (prasołowie); pierwotnie nie ‘przekupień’, ale ‘warycz, zasalacz soli’, ‘salinator’.
prawy, przysłówek prawie odmienił dziś znaczenie; znaczył aż do 18. wieku ‘wcale, zupełnie’: »prawie pełny«, ‘całkiem pełny’; dziś przeciwnie: ‘nie całkiem, ledwie’; prawość, prawota, prawić, z mnóstwem złożeń (wyprawić, od tego wyprawa, itd.), z których najobfitsze sprawić, sprawa, sprawny, sprawozdanie, sprawozdawca, sprawunek (z niem. końcówką); por. jeszcze naprawić, przyprawić (przyprawy), poprawić (poprawka), oprawa (książek, i ‘wiano’), zaprawa (‘sos’), itd. Jeszcze w cerk. prawić znaczy ‘sądzić’, od prawo, ‘sąd’, ale w wielu językach (słowień., czes., u nas) przechodzi w ‘mówić’ (rozprawiać), i używało się trzeciej osoby: prawi (jak u nas dzie, albo jak w ruskiem moł z mołwił) dla przytaczania słów cudzych, tak stale, że to prawi ściągnięto w pry (u nas i Czechów, por. słowień. pre); u Reja, Kochanowskiego to pry jeszcze częste, w 18. wieku zniknęło (u Skargi np.: »pogaństwo mówiło do chrześcian o ciała... będą je, pry, za bogi chwalić«; »daj, pry, najmilszy ojcze«; »szukać inszego państwa rozkazował, bo to, pry, małe, które mam«, itd.); pry więc tyle co ‘powiada’. Słowo to prasłowiańskie i wyłącznie słowiańskie, obce zupełnie litewszczyźnie. Już w cerk. prawy oznacza nietylko ‘prawdziwego, szczerego’, ale i ‘prawego’ w przeciwieństwie do ‘lewego’ (zamiast pierwotnego desĭn, litew. deszinas, ind. dakszina-, grec. deksios i deksiteros, łac. dexter, goc. taīhswa, wszystko o ‘prawej ręce’, rus. diesnicy); »na prawo!«, »prawica (już w psałterzu tylko tak). Prawy, ‘czysty’, »prawy młodzieniec«, prawica, prawiczka, o ‘dziewicy’; we złożeniach, prawowierny, później (w 14. wieku) zastąpiony dla nieuctwa tłumaczy przez prawosławny, bo grec. orthodoksos, ‘prawowierny’, wedle doksa, ‘sława’, zamiast ‘wiara’, pojęli. Prawo, ‘to, co słuszne, prawdziwe’, ‘zakonem’ się staje: »prawo rzymskie«; prawodawca, prawnie, prawnik, prawność, prawnopaństwowy; o prawo, ‘słuszność’, spierają się, więc prawować się; prawota, ‘sprawiedliwość’; prawizna, ‘zdanie liczby’, uprawizna. Stąd prawidło ‘norma, reguła’ (cerk. prawiło), u rękodzielników ‘forma, modła’: prawidło szewskie, ciesielskie; prawidłowy (rus. prawilnyj). Od prawy, obok prawoty: prawda, prawdziwy, spraw-
