Strona:Świat R. I Nr 13 page 17 2.png

I jak jedynego swego skarbu. Bronił go przeciwko wiekom i przeciwko ludom. Przeciwko własnym królom nieraz. Parę razy nawet przeciwko własnym kapłanom. Bronił go i przeciwko kulturze — raz egipskiej, drugi raz babylońskiej, innym razem perskiej; i w końcu przeciwko najpotężniejszym wpływom kultury greckiej, która podbiła i zniewoliła sam Rzym, pana świata. Na obronę świętego depozytu zużywając wszelkie siły swoje, nie rozwinął Izrael w sobie ani umiejętności, ani kunsztów, nie nagromadził bogactw, i wszystko co było kulturą materyalną, aż do form zbytku włącznie i objawów sztuki, zapożyczał od innych.
 Skutkiem tej misyi, jaką Izrael w sobie poczuł, była jego izolacya. Prawdziwie „wniosła izolacya“. Misyi też swojej dokonał Izrael za cenę swego konserwatyzmu, nieznanego w dziejach.
 Ten kto studyuje historyę żydowską według naszych współczesnych idei, w których się odbijają pojęcia rzymskie i greckie, — mówi historyk ludu izraelskiego, Renan — na każdym kroku doznaje obrazy: musi być on za Saulem przeciwko Samuelowi, za Izbozetem przeciwko Danielowi, za królami przeciwko prorokom, za partyą helenizującą przeciwko Machabeuszom, za samarytaninami przeciw-