Słownik rzeczy starożytnych/Komisye sądowe edukacyjne
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik rzeczy starożytnych |
| Wydawca | Gebethner i Wolff |
| Data wyd. | 1896 |
| Druk | W. L. Anczyc i Spółka |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały słownik |
| Indeks stron | |
Komisye sądowe edukacyjne. Gdy wiekopomnej pamięci i zasług Komisya Edukacyjna zarządzająca zakładami wychowania publicznego i funduszem edukacyjnym, z dóbr pojezuickich powstałym, przestała istnieć w roku 1794 — a w funduszu tym na Litwie i Rusi zapanował zupełny nieład, cesarz Aleksander I ustanowił na początku XIX w. dwie Komisye sądowe edukacyjne. Jedna z nich dla Litwy, Żmudzi i Białorusi miała siedlisko w Wilnie, a druga dla Wołynia, Podola i Ukrainy w Krzemieńcu. Ta ostatnia jurysdykcyę swą rozpoczęła w Żytomierzu dnia 9 lutego 1805 r. pod prezydencyą Tadeusza Czackiego i dopiero w lat kilka przeniosła się do Krzemieńca. Czynności tych Komisyi były niejako dalszym ciągiem niepospolitych prac Komisyi Edukacyjnej. Zadaniem tych magistratur było wykrywanie, odzyskanie i zabezpieczenie funduszów edukacyjnych, oraz użycie ich na cele oświaty narodowej. Wszyscy członkowie, pod przewodnictwem obu Czackich: Tadeusza i synowca jego Feliksa, przejęci duchem prawdziwie obywatelskim, złożyli dowody poświęcenia się dla sprawy publicznej, wytrwałości w pracy i zaparcia siebie w ciężkich i dotkliwych przejściach, jakie mieli bądź z wyższemi władzami, bądź z rzeszą chciwców, którzy fundusze jezuickie rozdrapywali. Nie godzi się jednak zamilczeć, że i poza obywatelską działalnością członków Komisyi sądowych edukacyjnych, liczne były przykłady szlachetnej ofiarności na cele oświaty narodowej. Tak np. w r. 1803 duchowieństwo katolickie na zjeździe w Łucku, pod przewodem biskupa Cieciszowskiego, uchwaliło ofiary na rzecz liceum, szkół powiatowych i parafialnych, których wiele utrzymywać podjęły się klasztory. W roku następnym takaż sama uchwała nastąpiła w dyecezyi kamienieckiej za wpływem biskupa Jana Dembowskiego.
