Słownik etymologiczny języka polskiego/sam
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Strona w Wikisłowniku
| |
sam, ten sam, samiustek (w 16. wieku, i samylki, jak jednylki); samura, o ‘świni-maciorze’ (»tłuste u rosłej prosięta samury«, w 17. wieku nieraz); w licznych złożeniach: samobójca, samozwaniec, samochód, samochcąc, samochwał, samolub, samostrzelnik w biblji; z liczebnikami porządkowemi: samotrzeć i samotrzeci (t. j. ‘sam i dwaj inni’), samoszóst (tak samo w ind., w niemieckiem: selbdritt, węgierskiem); samota, samotnik; niesamowity; samiec, samcowy ‘męski’ (biblja), samczek, samica; utożsamić, i t. d. Prasłowo; tak samo u wszystkich Słowian; brak go w lit.; u innych Arjów z krótką głoską, grec. homos, ‘równy’ (stąd homonim, homoseksualny), homoios (w homeopata itd.); ind. sama-, ‘ten sam’, goc. sama, ‘ten sam’, niem. sammt, zusammen, ‘razem’.
sam, ‘tu’ (dziś tylko w tam i sam), dawniej ogólne: »sam, sam, monarchowie (junacy)«, w psałterzu flor. nawet samodźcie (»przydźcie« w puławskim, »pójdźcie« w krakowskim); skrócone z samo (jak tam z tamo), od zaimka wskazującego sien (p.). Inni Słowianie mają obok sam i siam (rus.; czes. sem, cerk. sěmo, t. j. sjamo, słowień. sēm), co pierwotne. U nas po narzeczach są i postaci odmienne: saw, samój. W biblji sam i ‘tam’. Por.: tak i siak.