Słownik etymologiczny języka polskiego/lekki
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Strona w Wikisłowniku
| |
lekki z legki, lżejszy; lekkość, lekciejszy; u-lga, u-lżyć, lgota (tyle co »wola« lub »swoboda«, nazwa wsi zakładanych na »nowym korzeniu« i wolnych na lat kilkanaście od wszelkich czynszów); przysłówek lekce obok lekko, lekceważyć; w wymowie potocznej i rozpodobnione letki; po narzeczach lgi: »dziś lgo«, o ‘łagodnem powietrzu’, »zima lga«; dawny rzeczownik ldza, z czego lza lża, ‘lekkość’, ‘możliwość’, nielża jeszcze u Kochanowskiego i i., ‘niemożna’, częste bardzo u Reja »nielza jedno«, ‘niemożna inaczej jak tylko’. Pień występuje w dwojakiem brzmieniu: bez nosówki, jak u nas, łac. levis z *legvis, ‘lekki’, grec. elachys, ‘drobny’, ind. laghu- (znaczy i ‘prędki’); albo z nosówką, jak lit. lengwas, goc. leihts, niem. leicht, gelingen, Lunge, ‘płuca’ (bo płuca są leksze od innych wnętrzności; i u nas, jak na Rusi, lekkie: ‘płuca’). Pierwotne g w dawnem, np. Rejowem, leguchny i leguczki. Lekki (por. lekceważyć) używało się o rzeczach ‘lekkich, t. j. błahych, lichych’; stąd »lekkość komu wyrządzić«, tyle co ‘despekt, hańbę’ (por. ubliżyć komu), a stąd u nas (nie w innych językach słowiańskich) i lżyć kogo, obelga, obelżywy. Do letki urobiono i zdrobniałe leciuchno, leciutki, nieistniejące w dawnym języku (on ma tylko leguchny), niestojące zatem w żadnym związku z lot, lecieć; ledziuchny z leciuchny dalszem nieporozumieniem urosło. Pomijamy złożenia: lekkomyślny, lekkoduch itd.
lekki; do lgi, ‘łagodny’, dodaj złożone lgostaj około 1450 r. (czes. lhostejný, ‘słabeusz’), wobec rus. Dorohostaj (imię własne); o tem, ‘co ulgę sprawia’. [1]
