Słownik etymologiczny języka polskiego/drugi
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Strona w Wikisłowniku
| |
drugi, drug, ‘przyjaciel’ (druże, wołacz w 15. w.), obok tego druch, druchna, drużba (w 16. i 17. wieku ‘spółimiennik’: »Janie, mój drużba«), ograniczono do ‘orszaku weselnego’, drużka; w biblji jeszcze: »dobrego druga a csnego męża syn«, »jego drustwa« (»moc«, Leopolita), ‘czyny dzielne’. Znaczenie ‘przyjaciela’ uogólniło się na ‘bliskiego’, ‘innego’, drug druga, ‘jeden drugiego’, już w cerk.; w biblji: »jedna z drugą«, albo »mówił drugi ku drugiemu«; wkońcu zeszło na liczebnik, i u nas drugi zupełnie wyparł pierwotnego wtórego, którego np. o czasie (druga godzina, drugiego lipca) nigdy już nie używamy (zato powtóre, powtórzyć, jedynie niemal popłacają); w dawnym języku i druginasty obok wtórnastego (dziś ani jedno, ani drugie). Znaczenie więc u nas pierwotne (i tak samo u wszystkich Słowian): ‘przyjaciel’ (podruże, ‘żona’, w temże znaczeniu); więc stąd i drużba dla ‘spółimiennika’, bo czcząc tego samego patrona św. (por. znaczenie »krsno ime« na Bałkanie), już się niby sprzyjaźniamy (dawniej: »drużebna niedziela«, — kiedy zawierano w kościele »pobratymstwo«, w 15. wieku jeszcze). Na Litwie draugas, ‘przyjaciel, towarzysz’, zachował w całej pełni to znaczenie, draugybe, draugysta, ‘przyjaźń’, ale i tu już zaczyna się uogólnienie: drauge, ‘razem’, ‘z’, prus. draugiwaldunen, ‘spółdziedzic’; jest i czasownik dawny sudrugti, ‘przyłączyć się’. Ale ten pacyfizm nie pierwotny; w niem. zachowała się wojowniczość dawna: gockie driugan, ‘walczyć’, ga-drauhts, ‘żołnierz’, dawne niem. trucht, ‘orszak (wojenny)’, truhtīn, ‘wojewoda’. I to znaczenie przebija w słow. drużyna, ‘orszak wojenny’ (por. drustwo biblji dla ‘dzielności’). — Z urobień pomijamy złożenia z drugo-; przysłówki, drugdy, (‘kiedy indziej’), drugdzie (‘gdzie indziej’), drugojcy (‘drugim razem’). Druch (do drug, jak brach do brat) piszemy mylnie druh, jakby coś ruskiego.
