Grzegorz św. Iluminator czyli Oświeciciel, apostoł Armenji, żył w końcu III a z początkiem IV w. Nazywał się Grigor Lusaworycz i pochodził z perskiego rodu Arsakidów. Gdy jego ojciec Anag zranił śmiertelnie króla Ormian, Chozroesa I, miał być Grzegorz, wówczas dwuletnie dziecko, zabity. Ocalony przez mamię i wychowany po chrześcijańsku w Cezarei, dostał się na dwór syna Chozroesa, króla Tyrydata III, który w r. 286 na czele armji rzymskiej odzyskał państwo swego ojca. Gdy Grzegorz odmówił składania ofiar bogom, Tyrydat wtrącił go do więzienia. Po 14 latach został uwolniony z powodu choroby umysłowej Tyrydata, którego uleczył i nawrócił na chrześcijaństwo. Arcybiskup Cezarei wyświęcił go na biskupa, a papież Sylwester I mianował patrjarchą Armenji. Grzegorz zorganizował kościół armeński, odbywał podróże misyjne, budował kościoły, zakładał klasztory, szpitale i szkoły. Pod koniec życia złożył godność patrjarchy i umarł w r. 331 jako pokutnik w grocie u stóp góry Sebuh.
