Przed,
Przede,
przyim.,
z przyp. 4-ym oznacza: 1) ruch, zmierzający do zajęcia miejsca na przodzie czego, wprost jego strony głównej, frontowej: wyjść
p. dom, zajechać
p. ganek,
p. front wojska; 2) stawienie ś. przed oblicze czyje, stanięcie wobec kogo, czego: przyprowadzać kogo
p. sąd,
p. króla, kazał go przywieźć
p. siebie, zanieść swe skargi
p. Boga; iść
p. siebie = wprost, nie zbaczając na strony; brać co
p. siebie = przedsiębrać co, zamierzać co uczynić;
z przyp. 6-ym oznacza: 1) zajmowanie miejsca na przodzie kogo a. czego, wprost jego głównej, frontowej strony: stać
p. domem, iść, biec
p. kim, trzymać kogo
p. drzwiami, pędzić
p. sobą; 2) w obecności czyjej, wobec kogo, czego: stanąć
p. obliczem pańskim,
p. sądem, odpowiedzialność
p. prawem; stało ś. tuż
p. memi oczyma = wobec mnie; widzę go wciąż
p. oczami = wciąż mi ś. jawi, jakby był obecny; rozgadać co
p. kim = mówić wobec niego; skarżyć ś., użalać ś.
p. kim = wobec kogo; 3) górowanie nad kim, nad czym, przewyższanie kogo, czego: mieć co
p. kim = górować nad kim w czym, nie mieć nikogo
p. kim = przenosić kogo nad wszystkich; 4) wyprzedzenie kogo a. czego w czasie: przybyć
p. kim,
p. Narodzeniem Chrystusa,
p. tygodniem = tydzień temu, przede dniem,
p. świtem = nim zaświtał dzień,
p. wieczorem = nim zapadł wieczór,
p. śmiercią = nim umarł,
p. czasem = zawcześnie, z góry,
p. wiekami = bardzo dawno,
p. laty = dość dawno, przede wszystkiem = wcześniej, niż cokolwiek innego, nadewszystkiem, przedewszystkiem,
p. tym = przedtym, wpierw; 5) przyczynę czego, powód jakiego czynu: chronić ś.
p. deszczem,
p. słońcem = dla uniknięcia deszczu, słońca; nie móc mówić
p. płaczem = z powodu płaczu, od płaczu, zamykać ś.
p. kim = nie puszczać kogo do siebie; zamykać komu drzwi
p. nosem = nie przyjąć go u siebie, porwać co komu
p. nosem, z
p. nosa = coś, co uważał już za swoje; mam
p. sobą np. podróż = czeka mię; mieć
p. sobą = przedsiębrać. zamyślać, zamierzać; jako przyimek nierozdzielny, połączony z czasownikami oznacza: 1) czynność, dokonaną przed czymś tak pod względem miejsca, jak i czasu, np. przedłużyć, przedstawić, przedsięwziąć; 2) z rzeczownikami oznacza przedmiot, położony przed drugim przedmiotem a. wcześniejszy od niego pod względem czasu, np. przedsionek, przedmieście, przeddzień, przedświt; 3) rzeczowniki, pochodzące od czasowników, zachowują ich znaczenie, np. przedłożenie, przedsięwzięcie; 4) z przymiotnikami oznacza poprzedzanie czegoś w czasie a. co do miejsca, np. przedhistoryczny, przedpotopowy, przedwczesny, przedpokojowy, przedmiejski.