Lud polski

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
>>> Dane tekstu >>>
Autor Adam Fischer
Tytuł Lud polski
Podtytuł Podręcznik etnografji Polski
Wydawca Zakład Narodowy im. Ossolińskich
Data wyd. 1926
Miejsce wyd. Lwów, Warszawa, Kraków
Źródło skan na commons
Inne Cały tekst
Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
Okładka lub karta tytułowa
Indeks stron
Dr. ADAM FISCHER

PROFESOR UNIWERSYTETU JANA KAZIMIERZA



LUD POLSKI
PODRĘCZNIK ETNOGRAFJI POLSKI


OPRACOWANY Z ZASIŁKU M. W. R. I O. P.

Z 3 MAPAMI I 58 ILUSTRACJAMI W TEKŚCIE





LWÓW — WARSZAWA — KRAKÓW
WYDAWNICTWO ZAKŁADU NARODOWEGO IM. OSSOLIŃSKICH

1926




Z DRUKARNI ZAKŁADU NARODOWEGO IM. OSSOLIŃSKICH WE LWOWIE
pod zarządem Józefa Ziembińskiego



Wkrótce upłynie wiek od pojawienia się książki Łukasza Gołębiowskiego, ogłoszonej w r. 1830 p. t. „Lud polski“.
Przez tych długich lat sto — stwierdzamy z przykrością — nietylko nie mieliśmy publikacji o podobnym tytule lecz i podobnej treści. Chyba, że będzie nią rzetelnej zasługi Jana Karłowicza „Lud“ — zarys, pisany raczej w stylu encyklopedycznym, bez pretensji do wyczerpania niezmiernego materjału.
Ogrom tegoż materjału mógł działać istotnie odstraszająco na wszystkich, którzy pragnęliby wystąpić z pełniejszym już zarysem ludoznawstwa polskiego. Zrażać ich musiała przytem nierówność w nagromadzeniu danych. Bo jeśli w dziedzinie kultury duchowej piętrzą się one olbrzymio, to przeciwnie w dziale kultury materjalnej zbiory są wręcz słabe, niedokładne, dorywczo i niejednolicie zestawione. Brakło też — niestety — prac pewnych, ujmujących choć częściowo dotychczasowe materiały w jakieś uogólnienie syntetyczne.
A etnografja polska nie ustawała w swoim pochodzie; wszak widzimy wciąż jej rozwój znaczący. Z każdym rokiem mnożą się ogólne ujęcia. Dalej w Polsce wolnej przybywa katedr i docentur tej ważnej nauki, nowe półrocza nowych, gorliwych dają słuchaczy. I już nie w samych najwyższych uczelniach, ale i w szkołach średnich, zarówno w gimnazjach, jak i w seminarjach nauczycielskich przychodzi coraz szerzej uwzględniać kulturę ludową, aż wreszcie na kursach dla nauczycieli szkół średnich etnografja wkracza zwycięsko do programu przedmiotów wykładanych.
W związku zaś z tem występuje wprost paląca potrzeba wydania podręcznika etnografji polskiej. Stąd, choć w wielu jej działach — co wspomniano wyżej — rażą grube niedostatki materjałów, lub znowu w innych, bogatszych, wszelką robotę utrudnia nieuporządkowanie, postanowił autor przełamać lękliwość i usłużyć rzeczą, kreśloną z myślą o zastosowaniu jej w szkolnictwie. Będzie to więc lektura pomocnicza dla szkół średnich, wprowadzająca zarazem w studjum etnografji na uniwersytetach. Nie mniej, ani więcej.
Ludoznawstwo — jak wiadomo — spełnia niemałe zadanie wychowawcze. Przecie winniśmy sięgać do głębin ducha narodowego. Przecież młodemu pokoleniu wpajać należy kulturę rodzimą i wszelkie jej samorodne i pełnowartościowe zdobycze. Niech tedy kocha swoją ziemię nie w artystycznych tylko jej przejawach, lecz i w pierwiastkach życia zbiorowego, we wszystkich zgoła cechach, składających się na ową kulturę narodową. Niech kocha lud, ten najbardziej bezpośredni wytwór przyrodzonego podłoża, lud — potężną podstawę narodu. Umiłowanie zaś i poznanie ludu za pośrednictwem szkoły ułatwić ma właśnie niniejszy podręcznik.
W zamierzonem przedsięwzięciu doznawał autor oparcia i pomocy, za co też dziękuje najgoręcej. Na pierwszym miejscu Wydziałowi Nauki w Ministerjum Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, który na gromadzenie materjałów nie poskąpił zasiłku. Następnie odebrać zechce trwałą podziękę Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, a to za przyjęcie pracy w poczet swoich publikacyj. Zarządy: Bibljoteki Pawlikowskich i Muzeum Dzieduszyckich raczyły otworzyć nam zbiory ilustracyj. Jest też autor szczególnie obowiązany prof. Janowi Czekanowskiemu za światłe, teoretyczne rady. Wreszcie asystenci Zakładu Antropologicznego i Etnologicznego w Uniwersytecie Kazimierzowskim: pp. dr. Konstanty Sobolski i Alfred Bachman przyczynili się ku sprawie łaskawem wykonaniem map niezbędnych.
Tak powstało rzeczone dzieło — próba uszeregowania wiadomości o ludzie polskim.






TREŚĆ.


I. Wiadomości wstępne.
Str
§ 1. Określenie etnologji i etnografji ........... 1
§ 2. Stosunek etnografji i etnologji do innych nauk ...... 1
§ 3. Etnografja a folklor ............... 2
§ 4. Metody etnologiczne ............... 2
§ 5. Rozwój etnologji ................ 4
§ 6. Dzieje badań ludoznawczych w Polsce ........ 5
§ 7. Znaczenie ludoznawstwa dla literatury i sztuki ...... 7
§ 8. Znaczenie ludoznawstwa dla społeczeństwa i państwa ... 8
§ 9. Etnologja w programie ogólnego wykształcenia ..... 9

II. Polski obszar etnograficzny.

§ 10. Granice obszaru ............... 9
§ 11. Ilość ludności ................ 10
§ 12. Narzecza polskie ............... 11
§ 13. Polskie grupy etniczne ............. 12
§ 14. Rozwój osadnictwa polskiego ........... 19
§ 15. Polskie typy antropologiczne ........... 22

III. Kultura materjalna.

§ 16. Podział etnologji ................ 23
§ 17. Budownictwo ................. 24
§ 18. Rozmieszczenie chat we wsi ........... 39
§ 19. Sprzęty .................. 40
§ 20. Narzędzia rolnicze i gospodarcze .......... 44
§ 21. Umiejętności rolnicze i gospodarcze ......... 70
§ 22. Przemysł domowy ............... 84
§ 23. Odzież .................. 95
§ 24. Zdobnictwo ludowe ............... 101
§ 25. Sztuka ludowa ................ 106
§ 26. Instrumenty muzyczne ............. 109
IV. Kultura społeczna.
Str
§ 27. Obrzędy narodzinowe .............. 112
§ 28. Obrzędy weselne ............... 115
§ 29. Obrzędy pogrzebowe .............. 123
§ 30. Zwyczaje domowe ............... 128
§ 31. Zwyczaje doroczne ............... 134
§ 32. Prawo ludowe ................. 149

V. Kultura duchowa.

§ 33. Wierzenia demonologiczne ............ 154
§ 34. Wyobrażenia o przyrodzie ............ 161
§ 35. Lecznictwo .................. 166
§ 36. Czary .................... 170
§ 37. Opowieści ludowe ................ 173
§ 38. Pieśni ludowe ................. 180
§ 39. Zagadki i przysłowia ............... 188
§ 40. Widowiska dramatyczne ............. 189
§ 41. Gry i zabawy ................. 193
§ 42. Tańce .................... 196
§ 43. Muzyka ludowa ................ 199

VI. Wnioski ogólne ................

201
Sprostowania i uzupełnienia ............. 210
Wskaźnik miejscowości, osób i rzeczy ......... 211
Spis rycin ................... 237



Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Adam Fischer.