Kobieta polska w nauce/Część III

	<<< Dane tekstu >>>
Autor	Cecylia Walewska
Tytuł	Kobieta polska w nauce
Wydawca	Towarzystwo Zawodowego Kształcenia Kobiet
Data wyd.	1922
Miejsce wyd.	Warszawa
Źródło	skan na commons
	Indeks stron

CZĘŚĆ III.

Jeżeli intelekt kobiecy dziś jeszcze szuka dróg zrealizowania teoretycznych przesłanek; jeżeli nie może wytrwać długo w kręgach abstrakcji, — jest to w większości wypadków niewątpliwie wynikiem żółwich pancerzy dziedzictwa, ale w bardzo wielu razach instynkt społeczny, poczucie obowiązku względem ludzi współczesnych, którzy zbierają plony tylko czynów doraźnych, gdy teorja — to pokarm dla pokoleń wstępnych, — odrywają uczone nasze od „szkiełek mędrców“ i każą im iść w tłum bez względu na prace rozpoczęte, z których mogłyby powstać rusztowania naukowych doktryn.
To ciepło serdeczne, to podporządkowanie swoich własnych górnych ambicji, swego „amor intellectualis“ interesom i wymogom dobra ogólnego — ta potrzeba samoofiary idzie z niemi w świat nowego jutra...

·

Jak żórawie ściągają dziś uczone nasze do wolnej Polski, aby ją budować. Zostawiają warsztaty pracy na szerokich wszechświatowych arenach i stają, gotowe do każdej najczarniejszej roboty, żeby nie zbrakło ich własnej cegiełki w gmachu stawianym.
Dr. Joteyko rzuca zaszczytne wykłady w Collège de France i spieszy objąć katedrę psychologji pedagogicznej oraz laboratorjum psychologiczne przy Państwowym Instytucie Pedagogicznym w Warszawie. Mobilizuje na szeroką skalę badania psycho-fizyczne; pracuje nad ugruntowaniem sekcji Polskiej przy Międzynarodowem Muzeum Pedagogicznem w Brukseli; organizuje współudział Polski na [44]międzynarodowym Kongresie Opieki nad dzieckiem, sama pisze referat, wyszukuje ludzi, przynagla ich do uczestnictwa w zjeździe, rozumiejąc, że nie powinno ich zbraknąć tam, gdzie przemawiają wszystkie ludy świata...
Dr. Stefanowska spieszy zapobiedz wielkim brakom szkolnictwa dla dzieci anormalnych i obejmuje kierunek jego w szkołach miejskich st. m. Warszawy.
Dr. Daszyńska-Golińska w chwilach organizowania biurowości naszej staje na czele referatu Ochrony Pracy Kobiet i Młodocianych w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej i wkłada w trud podjęty wiele inicjatywy, energji, dobrej woli, idąc po linji dawnej swej działalności, którą ze szczególnem umiłowaniem poświęcała zawsze kwestji kobiecej. Prócz tego — jak w pierwszych latach pracy — nie przestaje walczyć piórem i żywem słowem w obronie zasad antialkoholizmu. W chwili wybuchu wojny należy do czynnych członków Ligi Kobiet. Podczas inwazji bolszewickiej jeździ na przyfrontowe pozycje dla rozdowaniarozdawania paczek żołnierzom, pomaga w organizacji pomocy dla wojska, kwestuje, przyłącza się do współpracy z różnemi instytucjami, mającemi na celu budowanie Polski.
Dr. Kodisowa, organizatorka pierwszego uniwersytetu ludowego polskiego w Chicago, zaciąga się od początku wojny do kadr ratunkowych jako siostra miłosierdzia. W 1919 r. osiada w Warszawie, gdzie obejmuje kierownictwo sekcji statystyczno-naukowej w wydziale do spraw robotniczych st. m. Warszawy. Przewodniczy przytem T-wu Psychologicznemu i pracuje w Warszawskim Instytucie filozoficznym.
Dr. Czaplicka opuszcza katedrę w Oxfordzie, żeby objechać Stany Zjednoczone z odczytami o Polsce i zbudzić dla niej przyjaźń Ameryki. Nagła tragiczna śmierć wydarła nam ją w chwili, gdy wszystek swój czas i wszystkie siły poświęcała sprawie zbliżenia polsko-angielskiego, jednania nam przyjaciół w drugiej swojej ojczyźnie. Przy rozgałęzionych stosunkach swoich nietylko w świecie naukowym, ale w prasie i we wszystkich organizacjach kobiecych, miała szczególną sposobność po temu. Wielki takt, doskonałe odczucie umysłowości i psychiki angielskiej ułatwiały jej zadanie. To też przyjaciele zmarłej stawali się przyjaciółmi Polski. Przed śmiercią rozpoczęła pracę o Polsce na podstawie wrażeń z ostatniej bytności w kraju, zorganizowała sekcję [45]polską w Lyceum-Club, którego była członkiem. Jednem słowem wszędzie, gdzie mogła, przedstawiała Polskę taką, jaką jest, paraliżując wysiłki wrogów jej. „Jeżeli ze śmiercią ś. p. Marji Czaplickiej ubył pracownik naukowy europejskiej miary, to cała Polska poniosła niemniejszą stratę, gdyż bodaj niema dziś nikogo w Anglji, ktoby tak jak ona bronił sprawy polskiej i takie w tym kierunku posiadał kwalifikacje“.^[1]
Jak żołnierz na stanowisku, pada również ś. p. Aniela Szycówna, która mimo wątłych sił i przeciążenia pracą zawodową znajdowała zawsze czas na działalność społeczną. Po za instytucjami naukowemi, których była czynnym członkiem i współzałożycielką, należała do różnych organizacji, wywoływanych potrzebą chwili. Nie chybiała nigdy terminów; pierwsza zjawiała się na posiedzeniach; pierwsza zaofiarowywała pracę swoją. Śmierć zaskoczyła ją w chwili, gdy z wielkiem umiłowaniem i młodzieńczym porywem zajęła się sekcją kulturalno oświatową w Kole opieki nad Ochotniczą Legją Kobiet.
Dr. Dobrzyńska-Rybicka całą prężność woli swojej poświęca wznowieniu wykładów z dziedziny filozofji ścisłej i psychologji, prowadzonych niegdyś przez dziada swego, Jędrzeja Moraczewskiego w Poznaniu, rozszerzając je na Toruń, Gniezno, Inowrocław.
J. Dicksteinówna opiekuje się więźniami politycznymi za czasów rosyjskich w Warszawie, urządza bibljoteki dla nich, staje się łącznikiem między nimi a ich rodzinami. W czasie okupacji niemieckiej przesuwa opiekę swoją na legjonistów — jeńców w Benjaminowie i Szczypiornie, otacza staraniami jeńców włoskich w Cytadeli. Wraz z odzyskaniem niepodległości pracuje w różnych organizacjach o charakterze demokratycznym. Dla zbliżenia Polski z Włochami tworzy T-wo Polsko-Włoskie Leonarda da Vinci, zasila stale prasę polsko-włoską wiadomościami z dziedziny ruchu społeczno-naukowego Polski, pisze o literaturze naszej, tłomaczy na język włoski prace najwybitniejszych autorów ostatniej doby.
Zofja Sławińska, asystentka przy katedrze zoologji na uniwersytecie poznańskim, brała — podczas wojny — żywy [46]udział w ruchu oświatowym polskim na Ukrainie, dzięki któremu powstał uniwersytet w Kijowie (1917 r.). Była również inicjatorką, jedną z założycielek i przewodniczącą zrzeszenia asystentów w Poznaniu.
Największą samoofiarność wszakże wykazywały zawsze i wykazują u nas kobiety-lekarki. Wszystkie bez wyjątku poświęcały naukową swoją pracę dla robót konkretnych a niezbędnych.
Dr. Tomaszewicz-Dobrska organizuje i prowadzi bezpłatne przytułki położnicze, roztacza opiekę nad ubogiemi matkami, walczy piórem i żywem słowem o sprawę równouprawnienia kobiet, urządza kongresy, wiece zjazdy, przyczynia się do utworzenia T-wa Kultury polskiej, które odegrało rolę wybitną w umysłowo-społecznem życiu naszem. Staje się jedną z głównych sprężyn jego działalności i trwa do końca na stanowisku.
Dr. Ciszkiewiczowa oddaje się bezpodzielnie pracy oświatowo społecznej, stając w szeregach organizatorów tajnego nauczania za czasów niewoli rosyjskiej. W epoce Legjonów wysuwa się na czoło tych, którzy popierali je z bezgranicznem poświęceniem, nieustraszonem męstwem, trudem i wiarą w cud polskiego oręża.
Dr. Budzińska-Tylicka zasiada w Radzie Miejskiej, zawiązuje Klub Polityczny Kobiet Polskich, organizuje i prowadzi Koło Opieki nad Ochotniczą Legją Kobiet, w czasie najazdu bolszewickiego urządza szpital na froncie i staje na czele wszystkich doraźnych poczynań, związanych z naglącemi potrzebami chwili.
Dr. W. Szczawińska zakłada „Kroplę Mleka“, pracuje niezmordowanie na niwie ochrony niemowląt.
Dr. G. Majewska, lekarz sanitarny miejski, wkłada w pracę swoją zawodową wiele serca i poświęcenia. Dr. Kasperowiczowa, Drzewiecka, i wiele innych spieszą na front. Powołane do świadczeń wojennych na równi z lekarzami, kobiety-lekarki oddają nadzwyczajne usługi w walce z epidemjami, padając często na stanowiskach, jak dr. Marja Ratyńska, działaczka socjalistyczna, typ ideowego lekarza i społecznika, pełna bezgranicznego poświęcenia i ofiarności, zmarła na tyfus plamisty w czasie najścia bolszewików.
Niezmiernie żywiołową, energiczną i planową akcję społeczną rozwijają studentki polskie wszystkich [47]uniwersytetów i wszystkich wydziałów. Szczególniejszą żywotność wykazały zwłaszcza w okresie najazdu bolszewickiego, gdy prawie cała młodzież akademicka wyruszyła na front, a na ich barki padła organizacja doraźnej pomocy dla żołnierza polskiego w ogóle, dla studenta-żołnierza w szczególności.

·

Poryw społeczny, ten najsilniejszy kamerton duszy kobiecej, od którego biorą barwę, moc, trwanie i pokrewność wszystkie jej dźwięki, idzie za nią jak biała kolumna przeznaczeń w każdą dziedzinę pracy.

∗
∗ ∗

Rozwój naukowości wśród kobiet uwarunkowany jest pomocą społeczną.
Zrozumiała to Ameryka. Popierając zwłaszcza przyrodnicze studja, ustanowiła stypendja kobiece przy różnych stacjach zoologicznych (np. w Neapolu), przy wielkich pracowniach, przy ogrodach botanicznych i t. p. Drogą składek publicznych albo własną samoofiarnością tworzą Amerykanki fundusze żelazne, których celem — pomoc naukowa rodaczkom.
U nas istnieje fundusz im. Kraszewskiego w Krakowie dla studentek polskich. Pomoc w pracach uczonych polskich płci obojej uwzględniają: Kasa im. Mianowskiego i T-wo Naukowe w Warszawie oraz Akademja Umiejętności w Krakowie.
Jest to bardzo nikłe zaspokojenie potrzeb ogółu ludzi, pracujących na polu naukowem, ale prawidłowy rozwój państwa naszego wzmocni niewątpliwie wysiłki prywatne i społeczne w tym kierunku. Polska na wzór Ameryki nie omieszka udzielać poparcia swego wszystkim wybitnym jednostkom, rwącym się do wiedzy.
Zrozumienie przez kobietę polską znaczenia nauki jako wielkiej dźwigni narodu tkwiło w niej już oddawna. Królowa Jadwiga oddaje wszystkie kosztowności swoje na ufundowanie pierwszej wszechnicy polskiej. Śladem jej i innych przodownic życia umysłowego idą późniejsze ofiarnice.
Na kilka lat przed wojną p. M. Tahanowska zakłada pracownię psychologiczną w Warszawie, a p. Kierbedziowa [48]funduje piękny gmach Bibljoteki Publicznej w stolicy Polski.
Tradycja więc została. Kobieta nasza szła zawsze z kagankiem oświaty po przez dzieje narodu. Dziś — w odrodzonem państwie — tem silniej dążyć będzie do spełniania wszystkich ciążących na niej zadań obywatelskich, a więc — w pierwszym rzędzie — do krzewienia wiedzy, umocniania jej podstaw i szerzenia kultu dla niej.

SKOROWIDZ ALFABETYCZNY.

Str.		Str.
D’Abancourt de Franquevillé		Karpińska I.19
Helena25		Kasperowiczowa42
Arndtowa Stefanja19		Klawówna I.23
Balsigerowa14		Kollischerówna Ż.24
Beatusowa Helena22		Kodisowa Józefa6, 15, 40
Bernsteinówna Helena24		Komornicka Marja19
Biehlerowa Matylda28		Krzymuska Marja24
Bornstein-Łychowska Melanja14		Konopnicka Marja25
Bornstein-Winawerowa14		Kuczalska-Reinschmidt Paulina 24
Budzińska-Tylicka J.28, 42		Kulikowska Katarzyna23
Centnerszwerowa Róża14, 23		Landauowa Helena14
Ciszkiewiczowa Teresa28, 42		Landowska Wanda25
Curie Marja7		Laudynowa Stefanja29
Czaplicka Antonina6, 20, 40		Leśniewska A.28
Czarnomska Izabela28		Leo-Rose Anna24
Daszyńska-Golińska Zofja 6, 12, 17, 40		Liljenfełdówna H.22
Dąbrowska Marja24		Lilientalowa Regina22
Dicksteinówna Julja19, 24, 41		Lipska-Librachowa M.19
Dobrzyńska-Rybicka Ludw.6, 17, 41		Lipińska A.24
Drzewiecka42		Lipińska Melanja28
Duchińska Seweryna24		Lothowa-Niemirycz Jadwiga23
Dunin-Karwicka Marja28		Lubelska Wanda28
Ekrenkreuzowa Cezarja24		Łubieńska Cecylja24
Festenburg-Łobaczewska Stef.19		Łuskina Ewa25
Frankowska25		Majewska Gabryela42
Gąsiorowska Natalja24		Małecka Katarzyna25
Gąsiorowska-Schmytowa Zofja21		Marrené-Morzkowska Walerja24
Gomólińska Marja24		Moczulska L.22
Grossekowa Marja24		Mossoczowa25
Grzegorzewska Marja6, 17, 18		Moszczeńska Iza29
Gumowska Ela22		Oksza J. (Kisielewska Julja)24
Halicz Czesław (pseudonim)25		Orsza H. (Radlińska Helena)24
Ilnicka Marja24		Papieska Marja22
Jastrzębska Justyna24		Podgórska Janina29
Jentysówna Stefanja19		Polaczkówna Helena22
Joteyko Józefa6, 7, 36, 39		Popławska Stanisława28
Posner-Garfeinowa Malwina24		Szczawińska Wanda42
Przewóska Marja Czesława19		Tomaszewicz-Dobrska Anna 27, 42
Rafałowiczówna Marja25		Trzcińska Ludwika23
Rakowska Marja25		Waniczkówna H.22
Rappaportowa29		Werner-Silbersteinowa Ada19
Ratyńska Marja32		Windakiewicz Helena22
Rzewuska Marja23		Witkowska Helena23
Sandozówna Marja22		Wodzińska J.22
Savitri24		Wołoszyńska J.22
Simonówna M.25		Wyczółkowska Anna17
Skrzyńska Kazimiera22		Wysłouchowa Marja22
Sławińska Zofja22, 42		Zachertówna Ewa12
Stefanowska Michalina 6, 9, 36, 40		Zielewiczówna Marja19
Stefanowska Tobiczyk25		Zielińska Marja28
Strzelecka M.22		Ziemięcka Eleonora5, 25
Szerlecka W.19		Zyndram Kościałkowska Wila24
Szycówna Aniela26, 41		Życka Ludwika22

WYKAZ LICZBY STUDENTÓW I STUDENTEK NA UNIWERSYTETACH POLSKICH W 1920/21 ROKU.

WYDZIAŁY	KRAKÓW					LUBLIN					LWÓW					POZNAŃ					WARSZAWA										WILNO					Ogółem na uniwersytetach polskich
	Liczba studjujących	w tem				Liczba studjujących	w tem				Liczba studjujących	w tem				Liczba studjujących	w tem				Uniwersytet					Wolna Wszechnica					Liczba studjujących	w tem				Liczba studjujących	w tem
		Mężczyzn	%	Kobiet	%		Mężczyzn	%	Kobiet	%		Mężczyzn	%	Kobiet	%		Mężczyzn	%	Kobiet	%	Liczba studjujących	w tem				Liczba studjujących	w tem					Mężczyzn	%	Kobiet	%		Mężczyzn	%	Kobiet	%
		Mężczyzn	%	Kobiet	%		Mężczyzn	%	Kobiet	%		Mężczyzn	%	Kobiet	%		Mężczyzn	%	Kobiet	%	Liczba studjujących	Mężczyzn	%	Kobiet	%	Liczba studjujących	Mężczyzn	%	Kobiet	%		Mężczyzn	%	Kobiet	%		Mężczyzn	%	Kobiet	%
Filologiczny											930	330	35,5	600	64,5																					930	330	35,5	600	64,5
Filozoficzny	1283	725	56,5	558	43,5						935	333	35,6	603	64,4	597	320	54	277	46	1826	618	34	1208	66											4642	1996	43	2646	57
Humanistyczny						330	74	22,4	256	77,6																1165	649	55,7	516	44,3	152	40	26	112	4774	1647	763	45	834	54
Lekarski	695	529	76	166	24						762	531	70	231	30	134	105	78	29	22	1454	1116	77	338	23						179	119	66	60	34	3224	2400	74	824	26
Matem.‑przyrodn.																										477	298	62,5	179	37,5	147	119	80,5	28	19,5	624	417	67	207	33
Pedagogiczny																										354	200	56,5	154	43,5						354	200	56,5	154	43,5
Politycz. i społecz.																										534	439	82	95	18						534	439	82	95	18
Prawny	1878	1753	93	125	7	533	450	84,5	83	15,5	1633	1573	96	60	4	1149	1062	92	87	8	2667	2170	81	497	19						225	181	80	44	20	8035	7189	89	896	11
Rolny	210	181	85	29	14											479	462	97	17	3																689	643	93	46	7
Teologiczny	70	70	100																												12	12	100			82	82	100
Sztuk pięknych																															34	20	59	14	41	34	20	59	14	41
Farmaceutyczny																					204	163	80	41	20						39	37	95	2	5	243	200	82	43	18
Weterynaryjny																					23	22	96	1	4											23	22	96	1	4
Razem	4136	3258	79	878	21	863	524	60,7	339	39,3	4261	2767	65	1494	35	2359	1949	83	310	17	6174	4089	66	2085	34	2530	1586	63	944	37	788	528	67	260	33	21111	14701	70	6410	30

↑ Kurjer Polski 10 czerwca 1921 r.

Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Cecylia Walewska.

[1] Kurjer Polski 10 czerwca 1921 r.

[1]