Encyklopedyja powszechna (1859)/Anagramma
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Anagramma |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Anagramma (z greckiego: ana, w tył i gramma, litera), odwrotne czytanie albo przekład liter w jakim wyrazie, tak się z niego nowy wyraz utworzy. I tak anagram wyrazu Logica jest caligo, Kalwin na tytule dzieł swoich kładł imię Alcuinus, które jest anagramem jego nazwiska Calvinus. Na Dziele Andrzeja Węgierskiego: Systema historico-chronologicum Ecclesiarum Slavonicarum (Utrecht 1652), imię autora ukryto pod anagramatem: Adrianus Regenvolscius. Do najosobliwszych igraszek tego rodzaju należy anagram ułożony na powitanie Stanisława Leszczyńskiego, wracającego w młodości swojej z dalekiej podróży do rodzinnego miasta Leszna. Uczony Jabłoński, rektor tamecznej szkoły, urządził pewien rodzaj baletu na cześć Stanisława: trzynastu młodzieńców w zbrojach rycerskich trzymało przed sobą tarcze, a na każdej z nich znajdowała się litera złota, która, gdy stanęli w szeregu, utworzyły słowa: Domus Lescinia. Potém zaczęli tańczyć, a po niejakiej pauzie znowu się uszykowali, zmieniając porządek liter anagrammatycznie, tak iż znaczenie ich sześciorako się odmieniało, jako to: Ades incolumis; Omnis es lucida; Omne sis lucida; Mane sidus loci; Sis columna Dei; J, scande solium. Panegirzyści u nas przy końcu XVII i w początkach XVIII wieku szli na wyścigi w układaniu anagrammató w: również i starożytni mieli w nich upodobanie. Kabaliści żydowscy w anagramach upatrują wielkie znaczenie mistyczne (ob. Kabała). Z nowszych anagrammatów przytaczają następny, po osiągnięciu przez Bonapartego władzy najwyższej, ułożony ze słów révolution francaise, t. j.: un Corse la finira. Jeden z współczesnych nam pisarzy polskich, ks. Placyd Jankowski, z imienia swojego ułożył anagrammatyczny pseudonim: Dycalp.
