Przejdź do zawartości

Encyklopedyja powszechna (1859)/Ambra

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
<<< Dane tekstu >>>
Autor Teofil Cichocki
Tytuł Encyklopedyja powszechna
Tom Tom I
Rozdział Ambra
Wydawca S. Orgelbrand
Data wyd. 1859
Miejsce wyd. Warszawa
Źródło Skany na Commons
Indeks stron
Ambra. Dawniej nazwiskiem tém oznaczano wiele ciał rozmaitych, dodając właściwy przymiotnik, jak cetynę, ladanum i t. d., dzisiaj pozostało w użyciu nazwanie ambry szarej, dawniej bardzo używanej, teraz zupełnie zarzuconej, jako środek lekarski pobudzający i antyspazmodyczny. O pochodzeniu ambry szarej i jej naturze dziwne rzeczy opowiadano, tak, że dotychczas nie możemy wyjaśnić, co była rzeczywiście ambra starożytnych. Ambra w ciepłych strefach pływa po morzu, lub na brzegi bywa wyrzucaną; najlepsza pochodzi z Madagaskaru, Surinam i Jawy, lecz znajduje się także na brzegach Japonii, Chin, Koromandelu, Afryki, Brezylii, a nawet napotykano ją w zatoce Gaskońskiej. Znajdowano ją niekiedy w kanale kiszkowym potfisza (Physeter macrocephalus); przypuszczano zatem, że ambra jest wyrobem chorobliwém tego zwierzęcia, podobnie jak kamienie żółciowe lub kiszkowe. Zresztą uważano ją także za gumrnę lub żywicę wyciekła z drzew, albo za jakiś gatunek kamfory, grzyb, odchody wielorybów, albo tłuszcz pozostały ze zgniłych ryb morskich i mięczaków. To co teraz ambrą zowią rzeczywiście, pochodzi z potfiszów. Jest to massa nieprzezroczysta, ciągła, ciemno-szarawej barwy, wywiązująca zapach właściwy przyjemny i dla tego z innemi ciałami bywa używana w fabrykacyi pachnideł. Przedtem wchodziła ona także do wielu leków, jako środek pobudzający działalność organów płciowych. Jako główną jej część składową podają tak zwaną ambre-ing czyli ambraing, która jest materyją tłustą, krystaliczną, błyszczącą, białą, dobną do cholesteryny, znajdującej się w kamieniach żółciowych, i podobnie jak ta ostatnia, otrzymuje się przez wyciąganie ambry gorącym spirytusem, z którego po ostygnieniu wydziela się w igiełkach. Oczyszcza się przez powtórną krystalizacyję. T. C.


Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Teofil Cichocki.