Encyklopedyja powszechna (1859)/Alkalija
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Alkalija |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Alkalija, (Ługowce), wyraz alkali pochodzi z arabskiego al kali, którym oznaczano rośliny nadmorskie, służące do otrzymywania z ich popiołów węglanu sody, uważanego wówczas za jedno z węglanem potażu, wyrabianym z popiołów roślin lądowych. Dzisiaj nazwa alkalija w ścisłem znaczeniu służy na oznaczenie pewnej gruppy ciał mineralnych, odznaczających się szczególnemi przymiotami, a mianowicie tlenków: potasu, sodu, litynu i ammonu, zwanych pospolicie potażem, sodą, lityną i amoniją, które z pomiędzy wszystkich tlenków metalicznych są najsilniejszemi zasadami. Przymioty ich są następujące: 1) wielka rozpuszczalność w wodzie; 2) działanie na ciała roślinne i zwierzęce w sposób gryzący; 3) właściwy smak ostry, gryzący, zwany także ługowym albo alkalicznym; 4) właściwe działanie na kolory roślinne. Ich roztwory, zielenią syrop lijołków, tynkturę z listków georginii purpurowej i inne słabe kolory roślinne; kolor żółty kurkumy (ob. papiery odczynnikowe) zmieniają na brunatny; zczerwienionemu przez kwasy lakmusowi przywracają kolor błękitny i t. p. Nakoniec 5) alkalija odznaczają się wielką rozpuszczalnością w wodzie ich soli, a szczególniej węglanów, których kwas jako słaby nie niszczy w zupełności dopiero wymienionych własności alkalijów, tylko je nieco łagodzi, tak że one i w połączeniu z nim najwidoczniej się okazują. W obszerniejszem zaś znaczeniu liczą do tej gruppy i inne tlenki metaliczne, które dla odróżnienia od poprzednich nazwano alkalijami, albo ziemiami alkalicznemi (ob.); tudzież zasady organiczne naturalne i sztuczne, posiadające nieraz w wysokim stopniu przymioty alkalijów, które dla odróżnienia nazwano alkaloidami (ob.). T. C.
