Encyklopedyja powszechna (1859)/Akcent
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Akcent |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Akcent (po łacinie accentus, przyśpiew), oznacza wzniesienie lub zniżenie głosu, którego długość lub krótkość wyraża miara (ob. Prozodyja). We wszystkich językach starożytnych i w wielu nowożytnych, akcent niezależnym jest od miary, czyli inaczej mówiąc, głos może być wzniesionym, chociaż syllaba na której to wzniesienie spoczywa, jest krótką — albo zniżonym, jakkolwiek syllaba będzie długą. W naszym języku akcent prawie zawsze jednoznaczny jest z miarą, co nadaje poezyi pewien pozór jednostajności, zwłaszcza iż we wszystkich czysto polskich, niezłoźonych wyrazach, akcent z konieczności spoczywa na głosce przedostatniej; ztąd też poszło, że wiersze wyłącznie miarowe, nierymowe, czyli tak zwane białe, w poezyi naszej nie bardzo się przyjęły. Akcent wznoszący i udobitniający zgłoskę, zwał się u Rzymian ostrym (a. acutus), — przeciwnie zniżający ją: ciężkim (a. gravis). Między temi dwoma był nieznany nam w praktyce akcent zagięty (circumflexus), który oznaczał, że głos jednocześnie podnosi się i zniża, jak np. malus, jabłoń, którego to wyrazu w wymawianiu niepodobna nam dziś już odróżnić od malus, zły. — Oprócz grammatycznego, do którego u nas mylnie także zaliczają niektóre zmiękczenia i ścieśnienia głosek (ob. Znamiona pisarskie), oraz akcentu miarowego czyli rytmicznego, jest jeszcze Akcent, będący podniesieniem już nie zgłoski głównej w wyrazie, lecz wyrazu głównego w okresie, a którego umiejętne zastosowanie należy do oddzielnej sztuki deklamacyi (ob.). F. H. L.
