Encyklopedyja powszechna (1859)/Adelung (Jan Krzysztof)
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Adelung (Jan Krzysztof) |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Artykuł w Wikipedii
| |
Adelung (Jan Krysztof), znakomity filolog niemiecki, urodził się roku 1732 w Spanteków na Pomorzu, a ukończył nauki w Halli. Początkowo był professorem w gimnazyjum ewangelickiém w Erfurcie, lecz po dwóch latach, z powodu nieporozumień kościelnych, był zmuszony przenieść się do Lipska, gdzie z gorliwością i zapałem poświęcił się naukowym pracom, które mu taką sławę, a Niemcom pożytek zjednały. W r. 1787 powołany został na pierwszego konserwatora publicznej biblijoteki w Dreznie: na tej posadzie został do śmierci, która w r. 1806 nastąpiła. Najznakomitszém dziełem Adelunga jest: Grammatisch-kritisches Wörterbuch der hoch-deutschen Mundart, które na wzór słownika Johnsona napisał, lecz o ile przewyższa angielskiego pisarza ścisłością w oznaczeniu wyrazów, ich etymologiją i porządkiem, o tyle jest od niego niższym pod względem wyboru klasycznych autorów za przykład cytowanych. Adelung z powodu swej predylekcyi dla pisarzy górnej Saxonii i Misnii, okazał się niesprawiedliwym dla innych, których styl lub ojczyzna nie podobały mu się. Ostro, ale słusznie wypowiedzieli mu to Voss i Kampe. Adelung mocno się lękał napływu nowych, z każdym dniem się rodzących wyrazów, zapomniawszy o giętkości i obfitości języka niemieckiego. Dla tego też w drugiém wydaniu swego słownika (Lip. 1795—1801), Adelung móstwo poczynił dodatków, ale te nie stoją na wysokości postępu, jaki podówczas mowa niemiecka uczyniła. Z innych prac Adelunga przytaczamy: Glossarium mediae et infimiae latinitatis, 6 t. Hal. 1772—1784; Umständliches Lehrgëbände der deutschen Sprache, 2 t. Ber. 1781—82; Deutsche Sprachlehre, Ber. 1781; Anweisung zur Orthographie, Lipsk 1788, 5 wyd. 1835; Szóste wydanie powyższego słownika, przez Schadowa, Lipsk 1835; Ueber den deutschen Styl, 3 t. Lipsk 1782—84: Kritisches Verzeichniss der Landkarten der sächsischen Lande, 1796; Directorium, przyczynek do historyi połud. Saxonii, 1802; Aelteste Gesćhichte der Deutschen, Lipsk 1806; nakoniec Mithridates, w którym postanowił zawrzeć wszystkie swoje językowe badania. Śmierć nie dozwoliła mu tego dzieła ukończyć. Uskutecznił to Vater w Halli. Liczny zbiór mapp geograficznych i rękopisów, dotyczących historyi saskiej, pozostałe po Adelungu zakupiono w r. 1859 do królewskiej biblijoteki w Dreźnie.
