Encyklopedja Kościelna/Czystość

<<< Dane tekstu >>>
Tytuł	Encyklopedja Kościelna (tom III)
Redaktor	Michał Nowodworski
Data wyd.	1874
Druk	Czerwiński i Spółka
Miejsce wyd.	Warszawa
Źródło	Skany na Commons
Indeks stron

›››

[683] Czystość (castitas), może być uważana w dwojakiém znaczeniu: ogólném i ścisłém. Ogólnie oznacza stan duszy wolny od wszelkiej miłości i rozkoszy nieporządnej. W tej to myśli św. Augustyn (De maendacio c. 20) mówi, że czystość duszy polega na porządnej miłości, przekładającej rzeczy wyższe nad niższe. O tej czystości także św. Paweł (2 Cor. 10, 2) pisze do Koryntjan: „Gorąco was miłuję gorącą miłością Bożą. Bom was poślubił czystą panną stawić jednemu mężowi, Chrystusowi.“ Ściśle zaś wzięta czystość jest cnotą powściągającą pożądliwość rozkoszy zmysłowych (virtus, per quam concupiscentiam castigamus quodam rationis moderamine. s. Thom. Sum. II 2 q. 151 a. 1). Czystość jest [684]trojaką: małżeńska wdowia i dziewicza. Czystość małżeńska polega na zamknięcia pożądliwości w granicach prawem Bożém i zdrowym rozsądkiem wskazanych i powstrzymaniu się od rozkoszy zmysłowych zakazanych. Czystość wdowia jest to cnota powstrzymująca, po ustaniu małżeństwa, od wszelkich rozkoszy zmysłowych. Czystość zaś dziewicza polega na bezwzględném i całkowitém unikaniu wszelkiej rozkoszy cielesnej. Pożądliwość cielesna jest najpotężniejszą i najgwałtowniejszą ze wszystkich namiętności. Otóż potrzeba wielkiej siły woli i łaski Boga, aby nad tak gwałtowną namiętnością zapanować. Dla tego właśnie czystość należy do cnót najszczytniejszych i najdoskonalszych, jako potrzebująca największej czujności i panowania nad sobą. Mądrość Boża tak ją nam zaleca: „o jakże piękny jest czysty rodzaj z jasnością; nieśmiertelna bowiem jest pamiątka jego, gdyż i u Boga znajoma jest i u ludzi“ (Sap. 4. 1). Z rodzajów tu wyliczonych czystości najwyższe miejsce zajmuje dziewictwo, następnie czystość wdowia i małżeńska. Ostatni rodzaj tej cnoty także wysokie zajmuje miejsce w szeregu cnót, albowiem wymaga zamknięcia pożądliwości w granicach właściwych i skierowania jej ku właściwemu celowi, co właśnie wymaga wielkiego nad sobą panowania. Cnota czystości małżeńskiej wynosi człowieka nad poziom zwierzęcości, bo łamie ślepy popęd zmysłowy i uzacnia go przywiązaniem moralném. Czystość ta nietylko się zamyka, jak powiedziano, w granicach przez Boga oznaczonych, po za któremi unika wszelkiego czynu, wszelkiej myśli zmysłowej, ale nadto samą zmysłowość, dozwoloną i przekształconą przez miłość, otacza świętą osłoną wstydliwości. Wstydliwość można nazwać siostrą i nieodstępną towarzyszką czystości, bo usuwa wszystko, coby zewnętrznie w spojrzeniu, mowie, czy gestach mogło się sprzeciwiać czystości (castitas dicitur pudicitia quatemus excludit impudicos aspectus, tactus, oscula, gestus, sermones. s. Thom. II 2 q. 151 a. 4). U pogan czystość nie miała wiele wartości; przeciwnie zaś u Izraelitów. Księgi Starego Test. ze szczególną pochwałą wspominają tych, co czystość umiłowali, np. Gen. 39, 8. Job. 31, 1. Ruth 3, 10. Dan. 13, 23. W księdze Tobjasza (6, 17—20) Bóg przez usta anioła gani małżeństwo, zawarte jedynie dla zaspokojenia zmysłowości. O tę cnotę modli się król Dawid (ps. 50, 12). W Nowym Test. czystość jest jasno i dobitnie zalecana, jako cecha wyróżniająca chrześcjan od pogan (1 Thes. 4, 3—7): uczynki przeciwne czystości, według św. Pawła (ad Gal. 5, 16—21), są znakiem życia antychrześcjańskiego, jakie wiedli poganie. W listach Apostołów pełno spotykamy najgorętszych zachęceń do czystości. Zbawiciel też mówi: „błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądają“ (Mat. 5, 8). Cf. św. Cypr., Lib. de habitu virginum. Epist. de discipl. et bono pudicitiae. S. Augustin. Liber de continentia; Lib. de bono conjugali; Liber de bono viduitatis. S. Thomas, Summa th. II, 2 q. 151. Lupello, De castitate t. 1 p. l sec. 1 c. 1 et 2; sect. 2 c. 2.  X. K. R.