Encyklopedja Kościelna/Czterdziestogodzinne nabożeństwo
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom III) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Czterdziestogodzinne nabożeństwo (oratio quadraginta horarum), przy wystawieniu Najświętszego Sakramentu, tak się nazywa ze względu trwania swego przez 40 godzin. Początek tego nabożeństwa jedni przyznają ojcu Józefowi, kapucynowi medjolańskiemu, który r. 1556 na cześć Zbawiciela, 40 godzin przebywającego w grobie, tyleż godzin modlitwę odprawiał. Pius zaś IV (const. Divina disponente clementia) początek jego przypisuje bractwu od dobrej śmierci, potwierdzonemu już r. 1560 od Piusa II, które, dla uczczenia pamiątki czterdziestodniowego postu Chrystusa Pana, przez godzin 40 modły odbywało. Cóżkolwiekbądź to pewna, że do rozpowszechnienia 40-godzinnego nabożeństwa św. Karol Boromeusz, arcybiskup medjolański, pierwszy dał przykład. Chcąc on lud swej djecezji odwieść od zabaw zmysłowych, jakim się w dniach zapustnych namiętnie oddawał, z zapomnieniem o Bogu i obowiązkach chrześcjańskich, ustanowił modły publiczne z wystawieniem Najśw. Sakramentu, wtedy trzydziestogodzinnemi zwane. Za tym przykładem poszło wielu bpów, nawet najwyżsi pasterze. Tak Klemens VIII w Rzymie (gdzie już upowszechnił je ś. Filip Nerjusz, od 1548 r.), przez bullę Graves et diuturnae 25 Listop. 1592 r., zaprowadził 40-godz. naboż. raz na zawsze w ten sposób, ażeby w pierwszą niedzielę Adwentu rozpoczynało się w kaplicy apostolskiego pałacu, a potém przechodziło z kościoła do kościoła bez przerwy, aż do końca roku kościelnego. Paweł V, przez breve z 10 Mar. 1606 r., za każde nawiedzenie Najswięt. Sakramentu pod czas tego nabożeństwa nadał odpustu 10 lat i tyleż kwadragen. Klemens XI pod d. 20 Stycz. 1705 r. wydał osobną instrukcję, zwaną klementyńską, ze szczegółowemi przepisami na 40-godzinne nabożeństwo, które następni Papieże: Innocenty XIII i Benedykt XIII potwierdzili, a Klemens XII pod d. 1 Wrześ. 1730 r. kazał je na nowo przez swego wikarjusza, w języku włoskim, dla samego Rzymu ogłosić. Benedykt XIV, konstytucją Inter caetera (1 Stycz. 1748 r.), na całe państwo Kościelne z odpustem zupełnym to nabożeństwo rozciągnął, dozwalając wystawienie Najświęt. Sakramentu przez trzy dni, w trzech tygodniach niedzieli starozapustnej (70-a), mięsopustnej (60-a), albo zapustnej (50-a); Klemens zaś XIII, konstytucją Cum alias (23 Lip. 1765 r.), do całego je Kościoła zastosował i czas do odbywania onego, nie bez przerwy, lecz tylko na wzór (ad instar) 40-godzinnego nabożeństwa, zakreślił, pozwalając wystawiać Najśw. Sakrament w niedzielę starozapustną, mięsopustną i zapustną, albo też przez trzy dni kolejne którego z tych tygodni, albo po jednym dniu w każdym z tych trzech tygodni, albo nareszcie tylko przez jeden czwartek, tłustym u nas zwany. Korzystając z tych łask duchownych, ogólnie wszystkim dozwolonych, biskupi polscy nabożeństwo to u siebie skwapliwie zalecali. Jeszcze od Benedykta XIV, pod d. 16 Kwiet. 1746 r., biskup warmiński otrzymał złagodzenie poprzednich konstytucji, tak, że dla bardzo ważnych powodów (gravissimis de causis) dozwolone już było wystawienie z przerwami, tylko w godzinach dziennych. Z rozporządzenia Michała Poniatowskiego, biskupa płockiego, a potém prymasa, za szczególném pozwoleniem Stolicy Apostolskiej, na wzór rzymski po kościołach djecezji płockiej rozłożono to nabożeństwo z kolei na cały rok (Rozporz. dla djec. płock. t. III str. 375). Dzisiaj gdzieby chciał biskup, bez osobnego odnoszenia się może je w dni pomienione konstytucją Klemensa XIII z odpustem dozwolić wprowadzić. Odpust zupełny do tego nabożeństwa ad instar nadany, pod warunkami jak zwykle: spowiedzi, komunji, nawiedzenia świątyni w czasie wystawienia i modlitwy na intencję Kościoła. Spowiedź i komunja może być gdzieindziej i tylko w jednym z trzech dni, nawiedzanie zaś Najświęt. Sakramentu i modlitwa niekoniecznie przez całą godzinę, lecz na intencję ś. Koscioła prawdopodobnie codzień i to w tym kościele, gdzie jest ono wystawienie i nabożeństwo. Pius VII pod d. 12 Maja 1817 r. pozwolił pomienione odpusty ofiarować a dusze w czyścu zostające, i na te dni wystawienia wszystkie ołtarze w tych kościołach uprzywilejował. Gardellini jednak tłumaczy (Instr. Clem. § 33), że to tylko należy, rozumieć o nabożeństwie ściśle 40 godzinném, wedle instrukcji Klemensa XI odbywającém się, że zatém ani przywileje co do Mszy wotywy w tym razie ad instar, ani też odpusty cząstkowe, ani przywilej ołtarza nie służą. Jakie msze lub w nich kommemoracje być winny przy nabożeństwie ściśle 40-godzinném, oraz jakie ubranie ołtarza i inne wymagania liturgiczne, przepisuje Instructio Clementina (ob.); do tych rozporządzeń ile możność pozwala i u nas stosować się wypada, reszta dopełni się z ogólnych ustaw, obowiązujących przy każdém wystawieniu Najś. Sakr. (ob.). Do ułatwienia nabożeństwa posłuży wiernym książeczka pod tyt. Czterdziestogodzinne nabożeństwo (Warsz. 1861), lub Adoracje czyli dwanaście godzin klęczenia przed Najśw. Sakr. (Warsz. 1862), tudzież Nawiedzenie. Najśw. Sakr. p. ś. Alfonsa Liguori (Warsz. 1869) i inne. O nabożeństwie 40-godz. jest dość dokładna wiadomość w traktacie Bouviera o odpustach cz. II rozd. III, a dokładniejsza w Wykładzie wiary Guillois, wyd. 2 t. 4 p. 559. X. S. J.
