Encyklopedja Kościelna/Bunsen Chrystjan Karol Jozjasz
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom III) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Bunsen Chrystjan Karol Jozjasz, jeden z najzawziętszych pko Kościołowi agitatorów i jeden z najobłudniejszych racjonalistów, jakich wydały w naszym wieku Niemcy; ur. 25 Sierp. 1791 w Korbach, w księstwie Waldeck; r. 1811 został w gimnazjum göttingeńskiém kollaboratorem; r. 1813 dla studjów filologicznych udał się do Hollandji, potém do Kopenhagi; r. 1815 przybył do Berlina, gdzie poznał się z Niebuhrem; r. 1816 uczył się w Paryżu pod Sylwestrem de Sacy języków wschodnich (perskiego i arabsk.), zkąd udał się 1817 r. do Rzymu, gdzie ożenił się z bogatą angielką (Frames Waddington), a przez protekcję Niebuhra 1818 r. został sekretarzem poselstwa pruskiego. R. 1827 został pruskim ministrem rezydentem w Rzymie. W Berlinie mniemano, że B. jest człowiekiem, który w stolicy świata katolickiego zapewni protestantyzmowi zwycięztwo, a przynajmniej podniesie jego znaczenie. B. w kaplicy poselstwa w Rzymie zaprowadził 1825, wraz z kaznodzieją Roth’em, liturgię ułożoną podług swoich pojęć, i tak świetny o tej liturgji złożył 1828 r. swojemu królowi raport, że ten nakazał ją drukować i własnoręcznie do niej napisał przedmowę (Praca ta nie była puszczoną w handel księgarski, ale w swej treści, bez nazwiska autora, pomieszczona jest w śpiewniku ewangelickim: Allgemeine Gesang. u. Gebetbuch, 1846). B. cieszył się, że kaplica jego jest miejscem czystego kultu; ale sam niedługo skarżył się, że jak tylko przeszedł urok nowości, kaplica ta była pustą. Luteranizm był dla B. niedostateczny, a katolicyzm wydawał mu się szczególnie nienawistnym. Głosił tolerancję dla wszystkich, ale rządowi radził popierać wszystko, co tylko Kościołowi katolickiemu szkodzić mogło. Szczególniej zaś nienawidził jezuitów, którym przypisywał wszystko złe, jakie na świecie się działo i dzieje. Zdaniem jego należało katolików rozdwajać pomiędzy sobą, faworyzować małżeństwa księży i hermezjanizm. To też gdy prof. Hermes (ob.) i jego uczniowie, z powodu błędnej nauki, usunięci zostali przez arcybiskupa z zajmowanych katedr, B. najżywszym wybuchnął gniewem, oburzony, że wyrywa mu się z ręki sposobność dogmatycznego rozdwojenia w Kościele, oskarżał arcybiskupa przed królem, że ten przysięgą zobowiązywał księży do buntu przeciwko prawu. Niegodném swojém w sprawie kolońskiej zachowaniem podkopał swoje stanowisko w Rzymie. Papież, zwiedziony fałszywemi przedstawieniami posła, nie chciał go przyjąć na audjencję i w allokucji swojej odkrył chytrości kłamliwe Bunsena. B. nie posiadał się ze złości i mścił się na Papieżu paszkwilowemi sonetami. Rząd pruski widział się zmuszonym odwołać posła (1833), dając mu urlop do Anglji. R. 1839 był posłem w Bernie. R. 1841 powołany był do Berlina, celem przeprowadzenia ulubionej króla myśli, założenia prusko-angielskiego biskupstwa w Jerozolimie. Wysłany był dla tego do Londynu w missji nadzwyczajnej, a niebawem został posłem pruskim przy dworze angielskim. Pozwolenie zaprowadzenia w tém biskupstwie liturgji Bunsena radowało go niezmiernie. Poił się on nadzieją, że maleńki ten kościołek „w kolebce jeszcze będący, udusi Kościół rzymski“; że „mała kapliczka pałacu Cafarelli rozrośnie się w wielki niemiecki kościół na Wschodzie“ (Z jego bjografji wyd. przez wdowę s. 235, ob. w końcu art.). Gdy w kwestji wschodniej nie słuchano jego głosu, pobudzającego Prussy przeciwko Rossji, opuścił 1854 Anglję i osiadł w Charlottenbergu pod Heidelbergiem. Mianowany członkiem izby wyższej i baronem, um. w Bonn 28 Listop. 1860. Pisał: O ukończeniu katedry kolońskiej (Vollend. d. Kölner Doms, Augsb. 1842); O bazylikach rzymskich (Basiliken d. christ. Roms, Münch. 1843); Opis Rzymu (Beschreib. d. Stadt Rom, Stutg. 3 t. 1830—43); Stanowisko Egiptu w dziejach świata (Aegyptens Stelle in d. Weltgesch., Gotha 1844—45); Organizacja kościoła przyszłości (Verfassung d. Kirche d. Zukunft, Hamb. 1845); Ignatius v. Antiochien u. seine Zeit, 1847; Listy Św. Ignacego (Die drei echten u. d. vier unechten Briefe d. Ign. v. Antioch., 1847); Hippolyt i jego czas (po ang. Lond. 1851 t. 4, po niem. Leipz. 1852—53, 2 t.); Chrześcjanizm i ludzkość (Christianity and Mankind, Lond. 1854, t. 7); Znaki czasu (Zeichen der Zeit, Leip. 1855, 2 tomiki, 3 wyd. 1856); Bóg w dziejach (Gott in d. Gesch. od. der Fortschritt des Glaubens an eine sittliche Weltordnung, Leipz. 1857—58, 3 t.). Pracował nad Pismem św., które wydawał p. t. Bibelwerk für die Gemeinde, Leipz. 1858. Za życia jego wyszedł 1, 2 i 5 tom, pozostałe 6 tomów opracował Kamphausen i Holtzmann. W dziełach swoich B., obok mgłych hypotez i zjadliwych wycieczek przeciwko Kościołowi katolickiemu i staroluteranom, daje swoje marzenia o przyszłości, w której ludzie nauki mają być podług niego „kapłanami świadomości człowieczej“. Właściwie jednak nie wiadomo, czego on żądał w swoich reformach religijnych, bo sam z sobą w ustawicznych był sprzecznościach. To tylko pewna, że jakkolwiek prawił wciąż o chrystjanizmie, dogmatyka jego była wcale niechrześcjańską. Nowa jego Ewangelja wyłączała wszelką naukę dogmatyczną, miała polegać tylko na „żywym fakcie modlitwy“. Ideałem Bunsena było „zhelenizowanie (t. j. zpogańszczenie) chrystjanizmu, podniesienie go do idei ludzkości, czyli innemi słowy, założenie kultu bohaterów“ (Jego bjografja wydana przez wdowę, p. 105). Jego wiarą była wiara „w Boga, jako w wiekuistą myśl stworzenia, jako w ducha w Jezusie z Nazaretu, jako ducha w ludzkości zbawionej“. Chrześcjańska chrystologja nie godziła się zdaniem jego z egzegezą, z dziejami, z filozofją i przekonaniem czasu, przedewszystkiém zaś odrzucał on naukę o Trójcy św., jako ze złego rozumienia rzeczy powstałą. Pomimo słodkawych swych uczuć dla całej ludzkości, grubym, nieprzyzwoitym językiem wyrażał się o Papieżu, o katolikach, a przedewszystkiém o jezuitach. Człowieka tego przedstawia dobrze bjografja, zebrana z jego listów i wspomnień jego wdowy, wydana po angielsku, a potém po niemiecku. Christian Carl Josias Freiherr v. Bunsen. Aus seinen Briefen etc. deutsche Ausgabe durch neue Mittheilungen vermehrt von Friedrich Nippold. Leipzig 3 t. 1869—1871. N.
