Encyklopedja Kościelna/Bullarium
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom III) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Bullarium nazywa się zbiór bull papiezkich. Nie znaczy to, iżby w niém mieściły się listy papiezkie, wydawane tylko w formie bull, bo owszem, znajdują się w niém rozporządzenia i w formie brevium wydawane. Nazywa się Bullarzem dla tego, że bulle przeważnie jego treść stanowią. Bywają bullarze częściowe, z bullami niektórych, pojedyńczych Papieży (ob. Decretales, zbiory ich), albo odnoszącemi się do pewnych granic, jak np. Bullarium Romano-Sueogothicum ed. Magnus von Celse, Holmiae 1782.; dodatek do niego wydał Porthan, w Abo 1796—97; później Ad Bullarium Romano-Sueogothicum a Magno von Celse et Porthan editum accesio nova, ed. Jo. Henr. Schroeder, Upsaliae 1854, 4-o. Zakony i kongregacje starały się też mieć osobno zebrane bulle, na rzecz swego stowarzyszenia wydane: Bullarium Cassinense, seu constitutiones Pontificum, imperatorum, regum etc. et Decreta S. Congregationis pro Congregatione Cassinensi, per Cornelium Margarinum, Venet, 1650 f., Tuderti 1670 f. Bullarium Ordinis Eremitarum S. Augustini a Laurentio Empolo collectum, Romae 1628 f. Bullarium Ordinis Cluniacensis, Lugd. 1628. Bullarium Confraternitatum Ordinis Praedicatorum coll. ab Antonio Gonzalez de Acunna, Romae 1668 4-0. Summarium Privilegior. a Sede Apost. Ordini Praedicatorum concessor. ab an. 1216—1669, przez tegoż, Romae 1670 i inne. Pierwszy zbiór ogólniejszy wydany był z polecenia Sykstusa V: Bullarium sive collectio constitutionum romanor. Pontificum, jussu Sixti V collectum, a Gregorio VII ad Sixtum V, Romae 1586, 1 v. fol. W wydaniu tém Laërtius Cherubinus chronologicznie uporządkował konstytucje, nie objęte Corpore juris canonici, lub też po zamknięciu jego wydane (ob. Corpus jur. can.); dodał później jeszcze dwie części (Romae 1588—90). Całe to dzieło obejmuje konstytucje papiezkie od Grzegorza VII do r. 1588. Tenże Laërtius Cherubinus powiększył wspomniony zbiór dawniejszemi i rozpoczął wydawnictwo Bullarza zwanego Wielkim: Bullarium Magnum Laërtii Cherubini a S. Leone Magno (440—461) ad Paulum V, Romae 1617, 3 vol. f. Przedrukował, z kontynuacją do Urbana VIII, Angelus Cherubinus Mon. Cassinens. Romae 1638, 4 vol. fol., i z dodaniem konstytucyj Innocentego X, Lugudni 1655; na nowo z uzupełnieniami, Rothomagi 6 v. fol. Bullarii Magni Cherubiniani Continuatio ab Urbano VIII ad Clementem X, per Angelum a Lantusca et Joannem Paulum a Roma, tom. V et VI Romae 1672 (to samo Lugduni 1697, lecz są tu niektóre opuszczenia). Do tego dzieła napisał Wincenty Petra: Commentarius in Bullarium, Romae 1705 et seq. 4 tt. Venetiis 1729 5 vv. fol. Nowe pełniejsze wydanie: Bullarum, Privilegiorum ac Diplomatum Romanorum Pontificum amplissima collectio, opera et studio Caroli Cocquelines, Romae 1733—1756, tomów 14, w 28 vol. fol. Bullarz zwany Luksemburgskim (Bullarium Magnum Romanum usque ad Benedictum XIII, Luxemburgi 1727—1758, w 19 tt. fol.) jest przedrukiem Bullarza Cherubinów, a od tomu XI z Coquelinesa; lecz brak w nim porządku i dokładności. SS. D. N. Benedicti XIV Bullarium (Romae 1754 i 1758, 4 v. fol., przedruk Mechliniae 1826, 13 vol. 8-o), lubo osobno był wydawany i sam w sobie całość stanowi, jednak uważany jest za uzupełnienie do poprzednich kontynuacji Bullarza Wielkiego. Dalszym ciągiem jest Bullarii Romani continuatio, summorum Pontificum Clementis XIII, Clementis XIV, Pii VI, Pii VII, Leonis XII et Pii VIII constitutiones etc. complectens, quas collegit Andreas Advocatus Barberi; tom I—V opera et studio Alexandri Spetia, Romae 1835—42.; tom VI—XIX opera et studio Rainaldi Segreti, Romae 1857 (w t. XIX są bulle z 4ch lat pontyfikatu Grzegorza XVI). Poprawna edycja Bullarza Cocquelines'a wyszła z dalszą kontynuacją za upoważnieniem Piusa IX, p. t. Bullarium Magnum Romanum bullarum, diplomatum et primlegiorum SS. Romanor. Pontificum, Taurinensis editio, locupletior facta collectione novissima plurium brevium, epistolar. decretor. actorumque S. Sedis a S. Leone M. usque ad praesens, cur. et stud. adlecti Romae Collegii viror. S. Theol. et. SS. Canonum peritorum, quam SS. D. N. Pius Papa IX apostolica benedictione erexit. Augustae Taurinor. 1856...; v. XXI wyszedł r. 1871 i obejmuje listy papiezkie z lat 1700—1724. Do tego wydania należy Bullarii Romani Appendix nunc primum edita, vol. I a S. Leone M. ad Pelagium II, Taurini 1867, 4-o, niezbędnie potrzebny dla posiadających dawne wydania Bullarza. Appendix ten bowiem zawiera listy, które poprzednim wydawcom bullarzów były nieznane, jako to: 120 listów Leona W., 79 Hormisdasa, 20 Symplicjusza, 14 Feliksa III, 12 Gelazego, 14 Wigiljusza i jego Constitutum, 16 Pelagjusza I, 11 Pelagjusza II, 8 Agapita. Cf. Theologische Litteraturblatt, 1870 s. 503. X. W. K.
