Encyklopedja Kościelna/Białobrzeski Marcin
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom II) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Białobrzeski Marcin, bp kamieniecki, ur. 1522 r. we wsi Białobrzegi, nad Wisłą. Uczył się w akademji krakowskiej, a potém za granicą. Już będąc kapłanem, wstąpił do cystersów; wkrótce, dla bogobojnego żywota, obrany opatem mogilskim. Później został sufraganem krakowskim i biskupem in p. i. laodyceńskim. Wysoce go cenił król Zygmunt August i rad jego zasięgał; na pogrzebie (1574 r.) też tego króla miał B. znakomitą mowę (zamieszczoną w Postylli, cz. II). Jeździł w sprawach krajowych i kościelnych na sejmy i po różnych krajach. Na zjazdach zdanie jego było słuchane i szanowane. Był w Stężycy na konwokacji i w Proszowicach na sejmiku, delegowany od kapituły krakowskiej, gdzie dowiódł, iż konfederacja z 1575 r. de pace inter dissidentes in religione tenenda, szkodliwa była zarówno rzplitej jak i Kościołowi. Wysłany do Wiednia, gdy Batory został wybrany królem, odwiódł cesarza Maksymiliana od zamiaru wkraczania do Polski. R. 1577 B. został biskupem kamienieckim. Po śmierci Krzysztofa, księcia siedmiogrodzkiego, brata królewskiego, wysłany był na pogrzeb, dla jego uświetnienia. Obowiązki biskupie gorliwie spełniał, djecezję corocznie wizytował, słuchał spowiedzi i kazania z ambony miewał. Um. 1586 r., pochowany w Mogile. Odpierał Białobrzeski heretycką, potężną wówczas w Polsce propagandę, nietylko żywém słowem, ale i pismem. W tym celu wydał Katechizm, albo wizerunek prawej wiary chrześcjańskiej, wedle nauki Pana Jez. Chrystusa, przeciwko wszystkim obłędliwościom tych czasów bardzo pożyteczny, Krak. 1567 in 4-o str. 386; Kazanie o przyjmowaniu Ciała i Krwie P. J. Chrystusa pod jedną postacią, Krak. 1579 r. Przeciwko arjanom napisał: Orthodoxa confessio de uno Deo quem christiani catholici credunt, adorant et invocant, Krak. 1579 r. Possewin chwali to dzieło, które, równie jak poprzednie, bogate treścią, jest nadto wzorem zwięzłej a przekonywającej wymowy. Najważniejszém jego dziełem jest: Postilla orthodoxa, to jest wykład świętych Ewangelji niedzielnych i świąt uroczystych na cały rok, Krak. 1581 r. in f. część I str. 514, część II str. 816. Homilje te zalecają się czystością i gruntownością nauki; prostém a nadobném wysłowieniem. Synod djecezjalny kujawski 1586 r. zalecił tę postyllę wszystkim plebanom. R. 1838 ukazało się nowe wyd., obrobione i zastosowane do użytku dzisiejszych kaznodziejów. Ks. Krzyszkowski, wydawca, jak mówi Mecherzyński (Hist. wymowy kazn. w Polsce. s. 82), dokonał tym sposobem „gwałtu na relikwjach narodowej świętości — polszczyznie czystej, jędrnej i wybornej złotych czasów Zygmuntowskich, z której język dzisiejszy, poniekąd osłabły i wypłowiały, raczej żywioł i zasilenie czerpać powinien.“ — W pisemku Censura de raptu in coelum cum corpore cujusdam puellae, 1577 r., dowodzi niedorzeczności bajki, wówczas przez kogoś drukiem rozgłoszonej. Andrzej Trzecieski (Breve elogium Mart. Białobrzeski) zalicza jeszcze do jego pism: O tureckiej sekcie i o jej postępach za pomocą oręża; O Mszy świętej; Rytmy o Tobjaszu i o Jobie. Cf. Łętowski, Katalog biskupów, prałatów etc. II 23; Mecherzyński l. c. N.
